Trigger warning: vermelding van (seksueel) geweld
Een nieuwe docuserie op Netflix traceert met zorg het verhaal van Sally McNeil, een vrouw die haar gewelddadige man doodde uit zelfverdediging. Het is tegelijk een reflectie over de journalistieke zonden van het verleden en een scherpstelling van de patriarchale normen die Sally’s leven vormgaven.
Tekst: Hannah Thomas
Beeld: Andreas Lorrain
Een gespierde blonde vrouw lacht en zwaait met een machinegeweer naar de camera. Sally McNeil is gespierd, want ze doet aan bodybuilden, een weinig begrepen sport die traditioneel een mannenterrein is. Sally trouwde met Ray McNeil, een professionele bodybuilder die ze letterlijk in haar nek kon dragen. Op Valentijnsdag 1995 schoot Sally haar echtgenoot dood: een gebeurtenis die geboekstaafd staat als ‘Bodybuilding’s Most Notorious Murder’. Deed ze dat uit zelfverdediging of was het koelbloedige moord? Het pas verschenen Killer Sally zoomt in op het media-narratief rond deze schuldvraag.
Ondanks het true crime-label is die schuldvraag de minst interessante lens om Killer Sally door te bekijken. Media zijn een lens voor de cultuur waarin ze gemaakt en verspreid zijn. Tegelijkertijd zijn ze een afspiegeling en een oplegger van culturele normen en waarden. Daarom moeten we ons altijd afvragen wat de functie is van het verhaal, wat de waarden zijn die het voorhoudt. Deze reeks behandelt haar onderwerp met ongenuanceerd respect en empathie. Sally McNeil, 25 jaar ouder en in gevangenisplunje, vertelt in eigen woorden haar verhaal, zonder de sensatiezucht die de berichtgeving over haar in de Amerikaanse media destijds tekende.
Radicaal bestaan
Vrouwen voelen zich vaak gedwongen mannelijk gecodeerde gedragspatronen aan te nemen om succesvol te zijn in historisch door mannen beklede posities. Een vrouw moet vaak een register lager spreken om serieus te worden genomen. Het gebeurt dat die vrouwen dan op precies hetzelfde mannelijke gedrag worden afgerekend. In het bodybuilden wordt steroïdengebruik stilzwijgend aanvaard voor mannelijke atleten. Voor vrouwen in de sport wordt het dan weer als buitensporig gezien, niet alleen omdat ze er gigantisch van worden, maar ook omdat sommige steroïden de ontwikkeling van secundaire mannelijke geslachtskenmerken bevordert – zoals een diepe stem en adamsappel. Dat verlies van vrouwelijkheid gaat dan weer te ver. Vrouwelijke bodybuilders zoals Sally McNeil streven juist naar het expliciteren van die mannelijke lichaamskenmerken. Spieren zijn historisch hét symbool van mannelijkheid.
Vrouwen voelen zich vaak gedwongen mannelijk gecodeerde gedragspatronen aan te nemen om succesvol te zijn
De sport van bodybuilding an sich is de omarming en bevestiging van de dynamiek van een freakshow: de lichamen van bodybuilders worden tot het uiterste gedreven, zo ver buiten de norm dat ze soms bewondering, soms afschuw, maar ook altijd fascinatie opwekken. Ze zijn een spektakel. Supermenselijke discipline en doorzettingsvermogen zijn een vereiste. Voor een wedstrijd moeten deelnemers zo weinig mogelijk vet hebben én compleet gedehydrateerd zijn zodat de huid zo strak mogelijk tegen elke spier aangeplakt zit. Extra punten om zo veel mogelijk aders te laten uitpuilen, als organische insnoering van een lijf dat uit zijn voegen lijkt te willen barsten. Dat vrouwen dit nastreven, is dubbel zo vervreemdend. Zij dwingen hun lichaam niet alleen in bovennatuurlijke porties en verhoudingen, het zijn ook nog eens vormen die het maatschappelijk opgelegde schoonheidsideaal voor vrouwen expliciet afwijzen of tegenspreken. Gewoon bestaan als vrouwelijke bodybuilder wordt daardoor een radicale actie.
Geslagen vrouw
Sally en Ray McNeil wentelden zich samen in het spektakel van hun lichamen. Sally vertelt over het begin van hun relatie en hoe verliefd ze was op Ray, met woorden tot leven gebracht door beelden van het jonge koppel. Ray filmt Sally badend in vrolijke bubbels, en vertelt haar hoe leuk, lief en bijzonder ze is. De scène staat in schril contrast met de intussen volwassen kinderen van Sally die ons keeltoeknijpend vertellen over het fysieke geweld dat Ray hen aandeed. Dezelfde bubbelbadscene verwerft daardoor het patina van iets duister, van gespannen spieren en van de geur van bloed. Sally’s gezicht laat zich niet langer lezen als verliefd, maar als meewarig. Ze is beducht voor Ray’s aanwezigheid in de badkamer: zij is kwetsbaar en hij onvoorspelbaar.
Sally en Ray McNeil wentelden zich samen in het spektakel van hun lichamen
Ze waren drie dagen getrouwd wanneer hij Sally voor het eerst in het gezicht sloeg. Hij bood zijn excuses aan en beloofde het nooit meer te doen en zij geloofde hem. Elke keer weer. Ray onderwierp haar tijdens hun huwelijk aan extreem fysiek en seksueel geweld, wurgde haar in een vingerknip en gooide haar door de kamers. Hij ranselde haar kinderen af.
Elke keer kroop hij na afloop door het stof voor haar, beloofde te veranderen en overlaadde haar met aandacht en geschenkjes. Dat stadium van een misbruikcyclus heet love bombing. Het duurde nooit lang. Die dynamiek is helaas het schoolvoorbeeld van een disfunctionele relatie waarin partnergeweld welig kan tieren. Maar Sally wilde Ray niet kwijt, want ze dacht nooit iemand beter te kunnen vinden. Sally: “I should have left, but I was so broken I didn’t know I was broke[n]”.
Dat is deel van het battered-womansyndroom: alle psychologische en lichamelijke schade die optreden bij slachtoffers van langdurige mishandeling. De laatste jaren ontdekte men via hersenscans dat mensen met dit soort schade sterke gelijkenissen vertonen met scans van getraumatiseerde militairen die het slagveld gezien hebben.
En toch heeft de man met wie ik de serie bekeek geen sympathie voor Sally, want “ze had toch gewoon kunnen weggaan?” Die stuitende conclusie weerspiegelt een bepaalde sociale misvatting over slachtoffers van partnergeweld. Een langdurige, manipulatieve en gewelddadige relatie zoals die van Sally en Ray is een absolute wurggreep. Iedereen kan in dat soort dynamieken van misbruik verzeild geraken, want ze draaien om macht, verlangen en controle.
Te sterk
Toch wordt er in de media in 1995 getwijfeld aan Sally’s slachtofferschap. Ze is dan ook geen ‘perfect slachtoffer’: ze heeft een verleden van geweld en sloeg Ray weleens terug. De realiteit van Sally’s lichaam, dat tot een spektakel is gemaakt, doemt groot op tijdens de procedure. Het blokkeert de overvloed aan feiten die spreken over het verhaal van misbruik. Ze past niet in het heteronormatieve culturele narratief en daarom wordt haar menselijkheid haar ontnomen. Het blijkt moeilijk te zijn bij verhalen als deze om mensen niet te reduceren tot zwart-wit.
Het blijkt moeilijk te zijn bij verhalen als deze om mensen niet te reduceren tot zwart-wit
Volgens de openbare aanklager, die ook zijn perspectief komt toelichten in Killer Sally, is Sally McNeil te gespierd (lees: te mannelijk) om slachtoffer te kunnen zijn. Die fysieke associatie met mannelijkheid haakt in op het uiterst schadelijke idee dat mannen geen slachtoffer van huishoudelijk geweld kunnen zijn. Ze kunnen geen slachtoffer zijn, want dan zijn ze zwak, zwak zoals een vrouw. Dat stigma is er nog steeds. Het zorgt ervoor dat de drempel om hulp te zoeken of aangifte te doen bij partnergeweld voor mannen nog veel hoger is dan voor vrouwen. De jury geloofde niet dat Sally uit zelfverdediging handelde en veroordeelde haar tot 19 jaar in de gevangenis. Begin 2022 kwam ze vrij.
Killer Sally is een gevoelige analyse van het verhaal van een buitengewone vrouw en het misogyne discours dat de doding van haar man veroorzaakte in Amerikaanse media. De zaak van Sally werd in de media en door de openbare aanklager behandeld als een kwestie van vals slachtofferschap. Dat narratief is het resultaat van een gelaagde vrouwenhaat die ondanks het gekraai over behaalde gendergelijkheid ook nu nog diep wortelt in *onze* Westerse cultuur.
0 Comment