Enkele jaren geleden schreef de Moeial al eens over “VUB-Dilemma”, het abortuscentrum verbonden aan onze universiteit. Naar aanleiding van de recente schorsing van de “Roe vs. Wade” uitspraak in de Verenigde Staten en de beslissing van heel wat staten om prompt abortus in te perken of te verbieden, was het hoog tijd voor een nieuw gesprek met Nausikaä Martens, coördinator van Dilemma.
Tekst: Rieneke Lammens
Beeld: Jarno Van Mulders & logo abortuscentrum Dilemma
Ik ben ongewenst zwanger: wat nu?
First and foremost is het zinvol om de praktische kant van een zwangerschapsonderbreking bij Dilemma te belichten. Die procedure bleef de afgelopen jaren hetzelfde: “Je moet nog geen dokter hebben bezocht alvorens je bij ons een afspraak maakt,” aldus Martens. “Je hebt enkel een positieve zwangerschapstest nodig. Dat mag gewoon een urinetest zijn.” Het is wel een vereiste om op voorhand telefonisch een afspraak te maken; je kunt niet zomaar binnenspringen. “Bij een eerste afspraak luisteren we naar het verhaal van de patiënt en geven we vooral uitleg over hoe we te werk gaan en hoe het verdere verloop van de procedure eruitziet. Daarnaast voert de arts ook een echo uit – aangezien dat de enige manier is om met zekerheid te bepalen hoeveel weken je al zwanger bent – en doet die ook een gynaecologisch onderzoek”. Nadien volgt de wettelijk verplichte wachttijd van zes dagen, waarna de zwangerschap kan worden stopgezet. Die bedenktijd kan slechts worden ingekort wanneer er grondige medische argumenten voor zijn, maar langer wachten kan probleemloos.
Verder zijn er psychosociale medewerkers die de patiënten begeleiden tijdens de eerste gesprekken en de ingreep. Zij blijven ook daarna nog beschikbaar voor een gesprek en patiënten doen soms jaren later nog beroep op hen. Bovendien wordt de zwangerschapsonderbreking bij Dilemma bijna volledig terugbetaald door de mutualiteit, waardoor het nog slechts €3,90 kost. Zij die het minder breed hebben, kunnen rekenen op een sociaal tarief, aangezien het om dringende medische hulpverlening gaat. “Het is niet de bedoeling dat mensen zwanger blijven enkel omdat ze het niet kunnen betalen”, aldus Martens. Tot slot stipt Martens aan dat Dilemma alles met de mutualiteit regelt. “Er zal dus ook niemand van je gezin op de hoogte gebracht worden, ook als je nog minderjarig bent. Je ouders zouden dit enkel te weten kunnen komen als ze jouw E-health controleren, maar als er echt een probleem is, zullen we er altijd voor zorgen dat dat niet naar boven kan komen,” benadrukt Martens.
Hardnekkige mythes ontkracht
Martens wil ook nog enkele mythes over abortus ontkrachten. Ten eerste is een abortus niet gevaarlijk: “Medisch gezien is het een kleine ingreep. Zowel de abortuspil als de curettage (een medische ingreep waarbij met een dun buisje de baarmoeder leeggezogen wordt, n.v.d.r.) zijn volledig veilig.” Daarnaast moet het beeld van de persoon* die na een zwangerschapsonderbreking in zak en as zit ook worden genuanceerd. “Het merendeel is er wel door geraakt, maar niet in die mate dat ze psychologische problemen krijgen voor de rest van hun leven, hoewel het wel vaak zo wordt voorgesteld”, aldus Martens. Tot slot klopt het ook niet dat je kans op een succesvolle zwangerschap na een abortus verkleint: “Er is ook geen verschil tussen de abortuspil of de curettage.”
VRIJzinnige studenten?
Anno 2022 heeft Dilemma al 22 kaarsen mogen uitblazen. Dat betekent dat de VUB tien jaar na de abortuswet al een campusvoorziening van het abortuscentrum maakte. Dat is uniek in België, aangezien geen enkele andere universiteit het aanbiedt. Enkel de ULB heeft ook een centrum, Aimer à l’ULB, waar je terecht kunt voor een zwangerschapsonderbreking of vragen over seksualiteit. De reden ligt volgens Martens echter voor de hand: “De VUB heeft daarvoor gekozen vanuit hun vrijzinnig denken enerzijds en omdat er prominente gynaecologen verbonden zijn met de VUB anderzijds. Jean-Jacques Amy bijvoorbeeld is emeritus professor gynaecologie en verloskunde aan de VUB, maar was ook één van de belangrijkste artsen in de strijd voor een legalisering van zwangerschapsonderbrekingen. Daarnaast is het voor ons ook voordelig om verbonden te zijn aan een universiteit, want op die manier zijn we ook verbonden met een universitair ziekenhuis – in dit geval het UZ Jette. Daar kunnen we gemakkelijk terecht in geval van complicaties, bijvoorbeeld personen met een buitenbaarmoederlijke zwangerschap of mensen die een abortus onder volledige verdoving willen laten uitvoeren.”
“Mensen die het nodig hebben, vinden meestal de weg, denk ik. Hoop ik”
Nausikaä Martens
Hoewel het centrum verbonden is met de VUB en op het eerste gezicht dus vooral studenten zou moeten aantrekken, blijkt niets minder waar te zijn. “Slechts 20 à 30 van de 800 jaarlijkse zwangerschapsonderbrekingen vinden plaats bij studenten”, aldus Martens. “Er zijn veel eind-twintigers, dertigers, veertigers, mensen met een jong kindje en er niet nog eentje willen, mensen zonder kinderwens, enzovoort. De gedachte dat enkel heel jonge personen hiervoor kiezen, is dus foutief,” vervolgt ze. Dat zou overigens ook niet te wijten zijn aan het feit dat Dilemma nog steeds relatief onbekend is onder studenten. “Het klopt dat we niet super goed gekend zijn onder studenten. Het feit dat er ook veel internationale studenten zijn aan de VUB zal ook wel een rol spelen. Tegelijkertijd denk ik dat mensen vrij snel bij ons terecht komen als ze surfen naar abortus op het internet”, stelt Martens. “Mensen die het nodig hebben, vinden meestal de weg, denk ik. Hoop ik.” Dilemma probeert ook om zichzelf wat meer in de kijker te plaatsen, al is het niet altijd evident om effectief campagne te voeren voor een abortuscentrum. Normaal gezien zijn ze steevast aanwezig op de VUB-kick-off in september, maar dat is de afgelopen twee jaar niet gelukt omwille van de pandemie en een drukke agenda die hen parten speelde. “We hebben ons logo op de ingangsdeur wel vergroot, werken samen met de huisartsenpraktijk die frequent doorverwijzen naar ons en in het verleden flyerden we ook op de International Safe Abortion Day (28 september, n.v.d.r.). We zouden nog veel meer naar buiten kunnen komen, maar dat is puur praktisch gezien niet haalbaar, aangezien we dagelijks druk in de weer zijn om mensen te helpen.”
©Jarno Van Mulders
Over het termijn en de verplichte wachttijd
Hoewel het merendeel van de personen die bij Dilemma aankloppen binnen het termijn voor een zwangerschapsonderbreking (twaalf weken) valt, kan een klein deel van hen niet worden geholpen. Mensen die bijvoorbeeld twaalf weken en drie dagen zwanger zijn, mogen geen abortus meer laten uitvoeren in België. Zo’n 500-tal mensen per jaar moeten dan naar Nederland, want daar ligt de termijn voor een zwangerschapsonderbreking pas op 22 weken. “Als hulpverlener heb je dan echt het gevoel dat je tekortschiet. Ten eerste zorgt het feit dat mensen naar Nederland moéten trekken voor een gevoel alsof ze een misdaad aan het plegen zijn. Ten tweede kost een abortus in Nederland al bijna duizend euro”, vertelt Martens. “Ik ben dus zeker pro verlenging van de termijn”, gaat ze verder. “Ik kan me wel vinden in het voorstel van achttien tot negentien weken, want het gros van de mensen valt daarbinnen. Het komt bijna niet voor dat iemand nog verder is en dan pas ontdekt dat die zwanger is.”
Ook de verplichte zesdaagse wachttijd is vaak voer voor discussie en ook iets waar hulpverleners mee worstelen. “Voor mij hoeft die wachttijd niet van bovenaf te worden opgelegd. Het zou veel beter zijn om er geen termijn op te plakken en samen met de patiënt de beste weg te zoeken. In de praktijk vallen het eerste gesprek en de effectieve onderbreking bijna nooit op dezelfde dag, puur doordat mensen best nog medicatie op voorhand nemen om hun baarmoeder voor te bereiden”, vertelt Martens. Soms zorgt die wachttijd er voor dat personen slechts op het nippertje nog binnen de termijn vallen: “Soms moet iemand door pech nog tien dagen wachten alvorens die op een eerste consultatie kan komen. Tel daar nog eens zes dagen bedenktijd bij en je kunt in de problemen geraken.” Bovendien bedenkt haast niemand zich tijdens de bedenktijd. De sporadische keren dat dat wel gebeurt, merken de hulpverleners al tijdens het eerste gesprek op dat de persoon in kwestie veel twijfels heeft. “We zien eigenlijk dat mensen geen abortus ondergaan als ze te veel twijfelen en die wachttijd verandert daar niks aan”, stelt Martens.
“We zien hier een afspiegeling van de maatschappij. De vruchtbaarheid kijkt niet naar je opleiding of je sociale stand“
Nausikaä Martens
Abortusrecht op de helling
De laatste jaren komt het recht op abortus vanuit conservatieve hoek onder druk te staan. Toch merkt Martens in de praktijk geen verandering in de houding ten opzichte van zwangerschapsonderbrekingen: “Ik werk sinds 2000 in de abortushulpverlening en ik vraag vaak aan mensen hoe zij dachten over abortus alvorens ze het zelf nodig hadden. Het is uiteraard een gevoel, maar ik vind dat ik veel meer open, pro-choice reacties krijg dan weigerachtige reacties. Dat is in de Verenigde Staten overigens ook zo. Meer dan de helft van de Amerikanen is eigenlijk pro-choice. Maar niet iedereen die pro-choice is, stemt democratisch.”
Of de beslissingen in de Verenigde Staten een domino-effect zullen veroorzaken en ook onze abortuswetgeving ingeperkt zal worden, is niet geweten. Volgens Martens zal het echter niet zo’n vaart lopen: “Ik denk niet dat dat heel snel zal gebeuren, maar het is toch iets waar we beducht voor moeten zijn. Polen bijvoorbeeld heeft ook geen goede abortusregulering, hoewel het land ook binnen de Europese grenzen ligt.”
Er zijn volgens haar dan ook bepaalde zaken die we als samenleving moeten ondernemen opdat het recht op een zwangerschapsonderbreking beschermd wordt. Volgens Martens is het in de eerste plaats belangrijk om abortus uit de taboesfeer te halen. “Als mensen beseffen dat heel wat mensen op een punt in hun leven voor een abortus kiezen, zal ook het idee dat het weggelegd is voor ‘slechte personen die maar hun pil correct hadden moeten innemen’ langzaamaan verdwijnen. Het is namelijk veel ingewikkelder dan dat; het kan iedereen overeenkomen. We zien hier personen uit asielcentra, maar eveneens advocaten – een heuse afspiegeling van de maatschappij dus. De vruchtbaarheid kijkt niet naar je opleiding of je sociale stand.” Martens haalt enkele concrete initiatieven aan om abortus weg te halen uit de taboesfeer, zoals studenten geneeskunde die stage lopen in Dilemma of een gastcollege voor studenten geneeskunde. Ook zouden studenten gynaecologie in hun opleiding standaard moeten leren hoe een abortus uitgevoerd wordt.
“Pro-life is niet pro-life, maar is eigenlijk pro-birth. En daarna is het gedaan”
Nausikaä Martens
Pro-life vs. pro-birth
Abortus is niet enkel een belangrijk recht voor personen met een baarmoeder, maar heeft een algemeen maatschappelijk belang. Martens stelt: “Kinderen moeten geboren worden in een maatschappij waar ze welkom zijn. Een maatschappij die abortus verbiedt, moet dan maar middelen bieden voor mensen die hun kind toch op de wereld moeten zetten. Dat is helaas vaak niet het geval. In de Verenigde Staten zie je bijvoorbeeld dat de staten met de strengste abortuswetgevingen ook die staten zijn die het minste doen voor de zwakkeren in de maatschappij.” Dat is tekenend voor heel de paradox van de pro-life activisten – vaak zijn ze pro-life totdat het kind geboren wordt. “Dat is ook iets wat Lucie Van Crombrugge, één van de drijvende krachten van de Belgische abortuswet en eredoctorandus aan de VUB, altijd zei. Pro-life is niet pro-life, maar eigenlijk pro-birth. En daarna is het gedaan. Wij zijn niet anti-life, maar wel pro-choice.”
* “Personen” of “mensen” verwijst in dit artikel naar mensen met een baarmoeder.
VUB-Dilemma
Waversesteenweg 1055, 1160 Oudergem
Afspraak maken kan enkel telefonisch via 02/629 23 40
0 Comment