Op 28 september vond in de Gare Maritime van Tour & Taxis de academische opening van de VUB plaats. Het thema van deze editie was “REthink, REuse, REjoice”. Die slogan verwijst enerzijds naar de heropleving van de universiteit en van de samenleving in het algemeen na de COVID-19-crisis, die geen onkritische terugkeer naar een oud normaal mag inhouden. Anderzijds refereert hij aan de nodige herwerking van bepaalde discriminerende en/of niet-duurzame maatschappelijke structuren waarrond de problematieken door de crises van de voorbije jaren meer dan ooit duidelijk werden voor het grote publiek.
Tekst: Anthony Manu
Dit keer heerste op de openingszitting niet zozeer de festivalsfeer die bij de laatste twee edities voor de coronacrisis aanwezig was. Er werd eerder gestreefd naar de optimale omstandigheden om een feestelijk weerzien met collega’s of vrienden te beleven, om te netwerken of om eenvoudigweg nieuwe vriendschappen aan te gaan. Na een anderhalf jaar van isolatie moet de VUB-gemeenschap opnieuw hechter worden. Geen swingende muziek in de openlucht dus maar een gezellige drukte in een elegant aangeklede, imposante evenementenzaal en een ceremonie met muzikale intermezzo’s door de Brusselse zangeres Ana Diaz. De aanwezigen mochten tijdens de ceremonie plaatsnemen aan lange tafels waar ze goodybags met duurzaam bereide lekkernijen en drankbonnetjes voor de afsluitende receptie vonden. Annabelle Van Nieuwenhuyse presenteerde de hele zitting. Voor een komische noot zorgde een geanimeerde versie van de Denker in alle staten, de iconische sculptuur op campus Etterbeek die in 2006 vervaardigd werd door kunstenaar Willy Vandendorpe en algauw als een boegbeeld van de universiteit gold.
Sterke speeches
De openingszitting werd ingeleid door Karsten De Clerck, voorzitter van de Raad van Bestuur van de VUB. Hij zette onder andere in de verf hoe sterk de VUB verankerd is in haar Brusselse context. De Clerck vermeldde initiatieven zoals de open leefruimte Usquare (VUB-ULB), de samenwerking met proeftuin Green Energy Park en de uitbreiding van de VUB Photonics Campus te Gooik als voorbeelden van projecten die de alsmaar sterker wordende band tussen de VUB en de hoofdstad illustreren. Zijn voorspelling dat de Brussel van ons is en blijft kon op een enthousiast applaus rekenen.
Vervolgens brachten studenten Lula Maris en Joanna Beeckmans speeches geschreven naar aanleiding van het project Speakers Corner. Dat is een initiatief van de VUB waarbij studenten gevraagd wordt hun kritische visies rond een actueel onderwerp te delen. In 2021 was het thema “women breaking the news”. Maris besprak de problematiek rond onnodig politiegeweld en de gespannen relatie tussen politie en burgers. Beeckmans riep op tot een herverdeling van de kansen in onze samenleving en brak onder meer een lans voor de bestrijding van stereotypen die de studie- en beroepskeuze van vrouwen, en in het bijzonder van vrouwen uit minderheidsgroepen, negatief beïnvloeden.
Het volgende deel van de ceremonie bestond in de toespraken van Sasha Solau, voorzitter van de Studentenraad 2021-2022, en Diletta Muccilli, voorzitter van het International Student Platform. Solau bracht een zeer persoonlijk betoog. Ze vertelde hoe studenten, en vooral zij die naast hun studies ook werken, zich engageren binnen een studentenorganisatie of allebei, zichzelf er veelal mee verbazen hoeveel energie en doorzettingsvermogen ze op weten te brengen. Het is daarbij belangrijk begripvol met je eigen limieten en geestelijke gezondheid om te gaan. Wanneer je steun nodig hebt, kan je die echter altijd wel vinden in de hechte gemeenschap die de kringen en organisaties aan de VUB kenmerkt. Daarnaast benadrukte Solau hoe de kracht van de huidige generatie studenten, die het model van competitie achter zich heeft gelaten, in haar bereidheid tot samenwerking ligt. Dilletti spoorde er dan weer toe aan om de internationale studentengemeenschap nog sterker bij alle aspecten van het universiteitsleven te betrekken en er op te letten dat zij niet vergeten worden bij de communicatie naar studenten. Dat zal de diversiteit van de academische gemeenschap ten goede komen.
“Een lege stoel als symbool voor mensen die de ceremonie helaas niet konden bijwonen en mensen die in de maatschappij behandeld worden alsof ze er niet mogen zijn.”
Bier en brood
Een aangename verrassing was de daaropvolgende aankondiging door prof. dr. Luc de Vuyst dat de VUB vanaf heden een eigen bier heeft: de Saint V Darolus. De naam “Darolus” verwijst naar de drie geestelijke vaders van het bier, met name Rob Vandereycken, operationeel manager bij Marcom, drs. Dario Van de Voorde, doctoraatsstudent binnen de onderzoeksgroep Industriële Microbiologie en Voedingsbiotechnologie (IMDO) en prof. dr. Luc de Vuyst, hoogleraar en hoofd van IMDO. “Saint V” verwijst uiteraard naar St V of Sint-Verhaegen, de herdenkingsfeest voor Pierre-Théodore Verhaegen (1862-2012), de voornaamste oprichter van de ULB. De naam moet als overkoepelende merknaam dienen voor het Darolusbier, dat uiteindelijk in een brouwerij op campus Etterbeek gebrouwen zal worden en een toekomstige bakkerij op dezelfde site. De Darolus kent twee variëteiten: een tripel en een sour blend, de Darolus Sour. Het tripelbier heeft, in tegenstelling tot de prototypische, bittere tripel, een zachte smaak. De Darolus Sour ontstaat uit de vermenging van de tripel met lambiek van brouwerij Oud-Beersel, een fris traditioneel Brussels bier. De sour blend bewaart de frisheid van de lambiek maar evenwel de rijkdom van de tripel. Het alcoholgehalte is verraderlijk.
Een lege stoel
Gedurende de ganse openingszitting stond een lege stoel op het podium. Uiteindelijk verklaarde rector Pauwels dat die de afwezigen symboliseert: personenen die wel tot de VUB-gemeenschap behoren maar de ceremonie helaas niet konden bijwonen en mensen die in de maatschappij behandeld worden alsof ze er niet mogen zijn. Het gaat om mensen zonder papieren, onder wie de sans-papiers die sinds 19 februari een lokaal op campus Etterbeek bezetten en onder meer in hongerstaking gingen om heldere en permanente criteria voor regularisatie te eisen, om naasten die ons het voorbije jaar zijn ontvallen en om academici in gevaar en/of opsluiting. Tot die laatste groep behoort helaas nog steeds prof. dr. Ahmadreza Djalali. De Iraanse wetenschapper-arts was gastdocent aan de VUB maar werd in 2016 in zijn thuisland gearresteerd. Sindsdien verkeert hij in gevangenschap onder erbarmelijke omstandigheden en werd in 2017 ter dood veroordeeld. In de hoop Djalali en lotgenoten bij te staan, werkt de VUB samen met Amnesty International en Scholars at Risk en is de universiteit, zo kondigde Pauwels aan, sinds kort lid van PEN Vlaanderen. Dat is de Vlaamse afdeling van PEN International, een mensenrechtenorganisatie die zich inzet voor vrije meningsuiting, vrede, internationale verstandhouding en de bescherming van vervolgde, opgesloten of berechte schrijvers en journalisten. Een lichtpunt met betrekking tot dit onderwerp is de recente vrijlating van Ahmet Altan, Turks auteur en journalist en laureaat van de ‘Honorary Title for Freedom of Expression’ van de VUB en de ULB uitgereikt op de Difference Day van 2020. Als gewetensgevangene schreef Altan in zijn cel het boek Ik zal de wereld nooit meer zien: Aantekeningen uit de gevangenis (2018). Fragmenten daaruit werden tijdens de opening voorgelezen door de Gents-Turkse woordkunstenaar-rapper Akın Fatih De Vos-Şahan. Ter ere van alle afwezigen werd tevens een moment stilte gehouden.
De openingsrede
Het ogenblik waarnaar de hele openingszitting opbouwt, is uiteraard de openingsrede van de rector. Dit jaar merkte rector Pauwels op hoe het denken ook vandaag belangrijk blijft en dan vooral als een “her-denken” of “om-denken”. Vooruitkijken is namelijk beter “dan het koesteren van nostalgie, beter ook dan een impulsieve terugkeer naar het oude normaal, ingegeven door de moeilijke periode waar we met ons allen door gegaan zijn.” Om te weten wat er precies omgedacht moet worden, is het belangrijk kritisch op ons recente verleden terug te kijken en daarbij, op een niet-fatalistische wijze, problemen te durven benoemen. Zo bespreekt Pauwels de klimaatproblematiek en de natuurrampen waartoe die leidt. “We hebben de onhebbelijke gewoonte te denken dat milieurampen of een COVID-virus alleen anderen overkomen, maar ik mag hopen dat na het afgelopen anderhalf jaar bij iedereen die oogkleppen afgevallen zijn, en velen zich met mij afvragen: wat nu? Wat kunnen wij doen, wat kan ik doen?” Ook de manieren waarop sociale media de redelijkheid in het gedrang brengen wist Pauwels aan de kaak te stellen, evenals de sociale en economische ongelijkheid die door de coronacrisis des te zichtbaarder werd. “En ondertussen zien we de allerrijksten verwikkeld in een macho-opbod om een ticket to the moon.”
Het siert de rector dat ze ook controversiële thema’s niet uit de weg gaat. Wanneer ze een ontsporing vermeldt van “de terechte eis, ik beklemtoon en herhaal: de terechte eis om recht te doen aan groepen die historisch én structureel gediscrimineerd en uitgesloten worden” snijdt ze feitelijk dezelfde materie aan die rector Luc Sels van de KU-Leuven in het meest controversiële stuk van zijn openingsrede behandelde. Sels klaagde “de extreme fracties van de woke-beweging” en een bij momenten schijnbaar agressief dekoloniseringsdiscours aan. Nu wordt de term “woke” tegenwoordig het vaakst gebruikt door conservatieve stemmen die het progressieve ideeëngoed in een slecht daglicht willen stellen doormiddel van een karikatuur of een stroman. Bovendien beschouwt Sels de harde houding van de sterk progressieven nogal los van de context waarin zij zich die aanmeten. Pauwels’ redenering lijkt in die opzichten alleszins genuanceerder al blijft het de vraag hoe het progressieve publiek haar vrij neutrale positionering zal beoordelen.
“Vooruitkijken is namelijk beter dan het koesteren van nostalgie, beter ook dan een impulsieve terugkeer naar het oude normaal, ingegeven door de moeilijke periode waar we met ons allen door gegaan zijn.”
Caroline Pauwels
De hoop op oplossingen voor de bovenstaande problemen put de rector uit aspecten van de typisch menselijke conditie waarop de coronacrisis haar deed focussen. Zo is er het feit dat “vele handen het werk licht maken, de zware klus doenbaar, het onmogelijke mogelijk.” De wetenschapswereld kan die kracht van de samenwerking aanboren door bijvoorbeeld in te zetten op open science, open data, interdisciplinariteit en collaboraties tussen onderzoekers en beleidsmakers in verband met complexe problemen. Verder zijn onze verbeelding en onze drang naar vrijheid en verbondenheid menselijke trekken waarin Pauwels veel potentieel ziet. Wel moet ons vrijheidsbegrip steeds ruimte laten voor relativering, moeten we blijven inzetten op diversiteit om tot een ware verbondenheid te komen. De rector heeft er niettemin alle vertrouwen in dat de huidige generatie vanuit de relatieve dieptepunten “boven zichzelf” zal “uitstijgen” en “de instellingen en structuren van de 21ste eeuw op poten [zal] zetten [.]” Het opvallend lange applaus dat Pauwels ontving getuigde, zo lijkt het, zowel van de kwaliteit van deze openingsrede als van de populariteit van de rector. Na de officiële opening van het academiejaar door rector Pauwels en Karsten De Clerck werd de ceremonie traditiegetrouw afgesloten met het “Lied van Geen Taal”. Nadien mochten de aanwezigen genieten van een receptie, waarop ze uiteraard de Darolusbieren konden degusteren. Daarnaast konden ze de standjes van de Explore Expo bezoeken. Hier kon men wetenschappelijke innovaties voor een betere planeet door VUB-onderzoekers ontdekken. Zo eindigde een openingszitting die voor velen een langverwacht weerzien betekende en die perfect op die functie was afgestemd. Dat ze memorabel zou worden als de viering van een herwonnen vrijheid stond sowieso vast maar ook door de fraaie locatie, de oprechte speeches en de historische onthulling van de eerste VUB-bieren zal ze niet snel vergeten worden.
0 Comment