We Decolonize VUB (WDV) is een project gecreëerd en uitgevoerd door studenten, en is een van de zeldzame succesverhalen op de Vrije Universiteit Brussel dit semester. De Moeial sprak met Latifah Abdou en Juliana Huitaca, twee pioniers van het project, om te vragen hoe We Decolonize VUB is ontstaan, wat het inhoudt en waar het naartoe zal leiden.
Tekst: Filip Lismont
Beeld: Andreas Lorrain
Afgelopen januari werd Latifah Abdou, masterstudent European and International Governance, door het Universitair Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking (UCOS) gevraagd om vanuit de VUB het voortouw te nemen bij de creatie van een nieuw project rond dekolonisatie. Na een periode speuren bij geïnteresseerden en studentenorganisaties zou een werkgroep van negen studenten de ruggengraat vormen van We Decolonize VUB.
COVID-19 en al zijn implicaties hebben de lancering van het project spijtig genoeg uitgesteld tot september, maar dit heeft de opbouw van het project niet helemaal tegengehouden. We Decolonize VUB is opgericht met de bedoeling dat het zal evolueren, en wordt op dit moment ondersteund door drie kernpijlers: een bibliotheek, een safe space, en een scala aan sociale evenementen.
Bibliotheek
De eerste van deze pijlers, de bibliotheek, was “het uitgangspunt van het project”. WDV stelt één van de oude studentenverblijven op de campus Etterbeek van de VUB opnieuw ter beschikking, waardoor het project “een fysieke dimensie krijgt, een plaats waar mensen zich kunnen engageren met dekolonisatie op hun eigen voorwaarden”. De bibliotheek beschikt over een doordachte collectie werken over dekolonisatie, kolonialisme, racisme en antiracisme, maar bevat ook auteurs van kleur of met een migratieachtergrond die niet noodzakelijkerwijs over dergelijke onderwerpen schrijven. “Het is belangrijk te beseffen dat auteurs van kleur of met een migratieachtergrond niet alleen literatuur over kolonialisme of racisme produceren.”
“Deelnemende studenten voelen zich opgelucht bij de mogelijkheid om gevoelige onderwerpen te bespreken, omdat ze het gevoel hadden dat ze dat thuis niet konden doen.” – Juliana Huitaca
Deze actieve opname van voorheen ondervertegenwoordigde auteurs gaat ook in op de invloed van ‘gatekeeping’ in de academische wereld. Academische instellingen zijn gebouwd op een historisch archief van literatuur of documentatie, en deze collecties zijn vaak inherent westers qua bron en vooringenomenheid. Dit beperkte perspectief van de wereld wordt vervolgens gereproduceerd in academische of institutionele kringen en vormt zo een bevooroordeelde basis voor het latere onderzoek en denken. “In de meeste westerse academische instellingen zijn dit voornamelijk witte, mannelijke gatekeepers geweest, die op hun beurt geïnspireerd en beïnvloed zijn door andere witte mannen. Negentig procent van wat we ‘weten’ is gebaseerd op kennis van of geproduceerd in zes procent van de wereld. Dat moet veranderen als we een correct beeld van de wereld willen hebben.”
Safe spaces en Evenementen
De bibliotheek van de VUB mag dan wel het beginpunt van het initiatief zijn, het is zeker niet het einde. Binnen de functies van de bibliotheek zien we de andere twee pijlers opduiken. De fysieke locatie op de Etterbeek campus moet dienen als een safe space voor wie wil leren of praten over zaken als dekolonisatie en antiracisme. Daarnaast streeft de evenementen-pijler van WDV er evenzeer naar om safe spaces te bieden voor diegenen die over beladen onderwerpen willen discussiëren en hun eigen ervaringen willen delen. Juliana merkt op dat “deelnemende studenten zich opgelucht voelen bij de mogelijkheid om gevoelige onderwerpen te bespreken, omdat ze het gevoel hadden dat ze dat thuis niet konden doen.” Het is voor deze mensen dat WDV platforms wil bieden voor discussie, en het zijn dezelfde mensen die de toekomst van WDV zullen vormgeven door middel van participatie en bijdrage.
View this post on Instagram
De evenementen pijler wil zowel bestaande vormen van engagement aanboren als nieuwe vormen van engagement creëren. “Omdat niet iedereen evenveel met literatuur bezig is, wilden we mensen via verschillende kanalen betrekken.” En terwijl de evenementen pijler zich tot nu toe beperkt heeft tot digitaal engagement, is het de bedoeling om, waar mogelijk, uit te wijken van de campus van Etterbeek. “Het is belangrijk dat we het denkproces niet isoleren en vernauwen tot de campus, wat meer een academische benadering zou impliceren. Een deel van het vermijden van deze beperkingen is verbonden zijn met de stad, en het idee is om evenementen te hebben in plaatsen zoals Café Congo, Passa Porta of evenementen in het Latijns-Amerikaanse Huis hier in Brussel om verbinding te maken met de stad en het dagelijks leven”.
De lens scherpstellen
Het is niet de intentie van WDV om dekolonisatie te definiëren of een plan te ontwikkelen dat door anderen moet worden gevolgd. Het gaat er veeleer om de juiste stemmen te machtigen, problematische consequenties van het kolonialisme aanpakken, en engagement stimuleren. “We willen de dekolonisatie van het dagelijks leven onderzoeken, begrijpen hoe en waar koloniale invloeden zich manifesteren in alledaagse ervaringen en hoe deze ervaringen een effectieve methode van dekolonisatie kunnen opstellen.” Het is moeilijk vast te stellen wat een effectieve dekolonisatie methode zou kunnen zijn, maar het begint met de erkenning dat dekolonisatie noodzakelijk is. Verandering teweegbrengen is het einddoel, maar daarvoor is het nodig de gevolgen van de aanhoudende koloniale dynamiek bloot te leggen.
“We creëren op hetzelfde moment als dat we ervaren” Juliana Huitaca
WDV kan niet iedereen precies leren hoe ze moeten dekoloniseren, maar het kan mensen helpen om zich met het onderwerp bezig te houden. Zo kan het project kanalen bieden waarlangs zowel studenten als personeel meer te weten kunnen komen over dekolonisatie en de geschiedenis ervan, en deze kennis uiteindelijk kunnen toepassen in hun dagelijks leven. Latifah benadrukt vooral dat “dekolonisatie niet alleen praktijk is, het is een lens om de wereld mee te bekijken.” WDV helpen om de visie van de mensen die bereid zijn om zich in te zetten, uit te breiden. Dekolonisatie is geen nieuw fenomeen, en de aanpak van het kolonialisme en de gevolgen ervan is geen gecentraliseerde praktijk, en zou dat ook niet moeten zijn.
Door middel van de pijlers probeert WDV het bewustzijn van de geschiedenis van het kolonialisme en de dekolonisatie in al hun verschillende vormen en toepassingen te bevorderen. Verder schijnt WDV een licht op de consequenties van deze geschiedenis voor mensen van kleur of diegenen met een migratie achtergrond. Dit bewustzijn gaat niet meteen leiden tot een vermeende ideale vorm van dekolonisatie, en Juliana erkent dat WDV geen einddoel voor ogen heeft: “We proberen nog steeds onze weg te vinden, omdat we niet beweren dat we het recept voor succes in dekolonisatie-processen hebben, of dat we een specifiek doel hebben dat volgend jaar moet worden bereikt. We creëren op hetzelfde moment als dat we ervaren.”
Academisch?
De VUB is het uitgangspunt van We Decolonize VUB. Toch probeert WDV volgens Latifah “actief weg te blijven van een academische benadering in termen van het verduidelijken van concepten en het centraliseren van definities”. “De manier waarop we veranderingen willen doorvoeren is verre van academisch. Het is echt gericht op de studenten, het personeel en de professoren.” Ongeacht of WDV in een academische setting is geconcipieerd; academia is niet hun focus.
“Het is belangrijk om te erkennen dat academische instellingen koloniale praktijken en denkprocessen voeden en cementeren, maar het is niet ons doel om naar curricula te kijken en veranderingen voor te stellen. Ik hoop echter wel dat het herstellen van die onevenwichtigheid in vertegenwoordiging en perceptie uiteindelijk invloed zal hebben op hoe de curricula er uitzien, hoe de docenten hun lessen geven, hoe het personeel aan de VUB wordt behandeld en hopelijk zelfs op de samenstelling van het personeel.”
Uitdagende samenwerkingen
Een van de constante uitdagingen voor WDV is de balans vinden tussen samenwerking en zelfbeschikking. “Het UCOS (Universitair Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking, red.) blijft onze toezichthouder. We staan dus in contact met elkaar, maar als werkgroep hebben we heel wat vrijheid in de manier waarop we het project benaderen en verder ontwikkelen.” Latifah maakt duidelijk dat door de werkgroep en deelnemers centraal te stellen in het project, WDV hun bottom-up benadering behouden wordt. Toch blijft de samenwerking met andere projecten, collectieven en institutionele takken een groot deel van hun opdracht.
“Waar is het Patrice Lumumba square? Welke machtsverhoudingen en -interesses hebben die locatie bepaald? Waar kwam het geld vandaan om al deze parken in Brussel te creëren? De antwoorden op die vragen zijn direct gelinkt aan kolonisatie.” – Latifah Abdou
In hetzelfde vaarwater als WDV ontstond dit jaar het Equality Atelier van de VUB, het resultaat van de actie die de universiteit wil nemen om racisme en discriminatie aan te kaarten. Volgens Latifah is “het belangrijkste verschil tussen WDV en het Equality Team – dat het Atelier organiseert en in goede banen moet leiden – is dat die laatste institutioneel en top-down werkt. WDV is toegewijd aan een bottom-up, door studenten geleide benadering die actief de betrokken groepen in het centrum van de beslissingen en discussies wil houden. Nu werken we samen – iets wat in het begin stroef verliep, mede door onze uiteenlopende doelen. Het Equality Atelier wil aandacht trekken naar racisme en discriminatie, terwijl WDV de nadelen van de consequenties van kolonialisme voor student van kleur en met een migratieachtergrond wil aankaarten. Wij willen geen debat over racisme and wat het hier in België betekent. Wij willen het aanpakken.” De relatie met het Equality Atelier veranderde echter met de tijd. Het Equality Team positioneert zich nu als “de spin in het web dat alle verschillende projecten en initiatieven wil verbinden. In plaats van een controlerende positie op te eisen, focust het team nu op het versterken van bestaande projecten en het mogelijk maken van nieuwe initiatieven.”
Black Lives Matter
Kort na de eerste start van het project in februari werd George Floyd door een politieagent in de Amerikaanse stad Minneapolis gedood, wat uiteindelijk resulteerde in een wereldwijde golf van protesten en activisme die zich samenbracht onder de vlag van Black Lives Matter. Volgens Latifah is “Black Lives Matter een beweging die specifiek voortkomt uit de kwestie van het politiegeweld dat de Afro-Amerikaanse gemeenschap in de VS onevenredig zwaar treft” zegt Latifah. Naarmate de beweging nationaal en internationaal groeide, breidde de reikwijdte ervan zich ook uit. De beweging verschoof uiteindelijk van de focus op politiegeweld en deed een bredere oproep tot bewustwording van kwesties met betrekking tot racisme, anti-racisme en, uiteindelijk, dekolonisatie.
Het wijdverbreide voorkomen en de publiciteit van het neerhalen van koloniale standbeelden leek het belangrijkste symbool van dekolonisatie, Latifah zegt echter dat “het verwijderen van standbeelden is nog niet eens een procent van wat dekolonisatie met zich meebrengt. Ik ben eigenlijk tegen het neerhalen ervan, want dat zou de indruk kunnen wekken dat het verwijderen een effectieve dekolonisatie is.” Om de koloniale elementen in de openbare ruimte te sensibiliseren, wil WDV koloniale wandeltochten in Brussel organiseren. “En dan gaat het niet om standbeelden. Het gaat letterlijk over straatnamen. Waar is Patrice Lumumba’s plein? Welke machtsdynamiek en interesses bepaalden de locatie? Waar komt het geld vandaan om al die parken hier in Brussel te creëren? De antwoorden op deze vragen zijn direct gekoppeld aan de kolonisatie.”
“We hebben het over dekolonisatie als een wereldwijd fenomeen, omdat meer dan zeventig procent van de wereld ooit gekoloniseerd is.” – Latifah Abdou
“We steunen alles wat er rond Black Lives Matter gebeurt en zien de beweging ook als noodzakelijk. Maar wij willen het hebben over dekolonisatie in bredere zin, met aandacht voor de specifieke noden van de verschillende contexten. We hebben het ook over Noord-Afrika, de Arabische regio en Zuid-Amerika als eerste gekoloniseerd continent. We hebben het over dekolonisatie als een globaal fenomeen, omdat meer dan zeventig procent van de wereld op een bepaald moment gekoloniseerd is geweest. De verschillende invalshoeken van waaruit WDV de dekolonisatie benadert, is in feite een van de belangrijkste dynamieken. Latifah laat ook weten dat “De diversiteit van onze werkgroep veel toegevoegde waarde geeft.” Binnen een relatief kleine kern van negen studenten beschikt de werkgroep over inzichten uit vier verschillende continenten die een welkome variatie aan meningen en ervaringen van dekolonisatie opleveren.
Wat nu – wat later?
We Decolonize VUB wacht met spanning op de mogelijkheid om alles wat het afgelopen jaar is uitgewerkt toe te passen. De bibliotheek op de campus Etterbeek is verder gegroeid en zal nu eindelijk haar inhoud kunnen delen en als platform voor discussie en expressie kunnen fungeren. Zowel op de campus als in de stad Brussel zullen er opnieuw fysieke evenementen plaatsvinden. Het beste moet nog komen van het WDV-project. Maar tot die tijd zijn er nog genoeg manieren om met het initiatief in contact te komen. We Decolonize VUB blijft actief op Facebook en Instagram, en gebruiken hun platforms om lees en kijk tips te delen, relevante evenementen uitlichten, en bereikbaar te blijven voor ieder die vragen heeft of ervaringen heeft om te delen.
0 Comment