Mentaal welzijn bij studenten: “Soms blijf ik een hele dag in mijn bed liggen”

‘Zorg voor elkaar’, ‘Check in bij je vrienden’, ‘Samen staan we sterk’: de afgelopen maanden werd mentale gezondheid een belangrijke maatschappelijke focus. Zo ook, en misschien zelfs vooral, onder jongeren. De Moeial verzamelde enkele getuigenissen van VUB’ers, praatte met een van de studentenpsychologen en zet even op een rijtje waar je als student terecht kan voor hulp.

Tekst: Justine Demeulenaere
Beeld: Jan Meeus

De coronacrisis belicht een problematiek die al langer aanwezig is. De cijfers liegen er niet om: het aantal jongeren dat last heeft van depressieve gevoelens en angststoornissen blijft groeien. Een enquête die het wetenschappelijk instituut Sciensano drie weken na de start van de eerste lockdown afnam, toont aan dat het aantal jongeren met depressieve gevoelens verviervoudigd is bij mannen en verdrievoudigd bij vrouwen sinds 2018.

Ook in mijn eigen vriendenkring merk ik dat mentaal welzijn een belangrijker thema wordt. We durven nu sneller over onze problemen praten en elkaar aanmoedigen om (psychologische) hulp te zoeken. Het taboe rond mentaal welzijn wordt stilletjesaan doorbroken, maar erover praten blijft moeilijk.

Bron grafieken: VRT NWS

Depressieve gevoelens

Emilie* (20), studente Communicatiewetenschappen, worstelt al een tijdje met haar mentale gezondheid. Sinds ze drie jaar geleden begon te studeren aan de VUB werden haar problemen erger. “Ik had voordien al last van paniekaanvallen, maar met de overgang naar het hoger onderwijs is dat nog een stuk toegenomen. Je komt in grotere aula’s terecht, je kent niemand, de leerstof is moeilijker… Ik voelde me alleen.” Emilie* kwam in een depressie terecht en zocht hulp. “Mijn psycholoog verwees me door naar een psychiater. Ondertussen neem ik al drie jaar antidepressiva. Het is geen wondermiddel, maar ik kan wel zeggen dat er een knop werd omgedraaid in mijn leven. Mijn zelfmoordgedachten zijn verminderd en ik heb terug zin om te leven”.

Tijdens de eerste lockdown zag Emilie* haar mentale gezondheid verslechteren: “Ik merkte dat ik drie à vier stappen terug stond, en dat was erg lastig. Thuis is niet zo’n gezonde omgeving voor mij en alleen is het veel makkelijker om te piekeren. Na een tijdje lukte het me niet meer om online les te volgen, waardoor ik tijdens de examenperiode moeite had om alles in te halen.” Nu gaat het iets beter, zegt ze, al blijft het moeilijk om controle te krijgen over haar gevoelens. “Sommige dagen sta ik op en zeg ik: ‘Oké, ik ga de dag aanpakken, een nieuwe hobby leren; ik ga ervoor.’ Andere dagen blijf ik dan weer in mijn bed liggen tot de volgende ochtend.”

“Vriendinnen van mij krijgen niet de hulp die ze nodig hebben. Er is veel meer steun nodig voor de geesteszorg.”

De manier waarop de overheid is omgegaan met studenten tijdens de coronacrisis stoort haar. “Ik heb het daar moeilijk mee gehad”, vertelt ze. “Het ging nooit over studenten en we hebben lang moeten wachten tot we wisten hoe het nieuwe academiejaar er zou uitzien.” Ze vindt het positief dat er de laatste tijd meer aandacht gaat naar mentale gezondheid, maar hoopt dat het daar niet bij blijft: “Ik vind het jammer dat er naast praten niet veel gedaan wordt. Veel vriendinnen van mij krijgen niet de hulp die ze nodig hebben. Ze weten niet waar ze terecht kunnen of de wachtlijsten zijn erg lang. Er is veel meer steun nodig voor de geesteszorg.”

Ook Lisa (21), studente Kunstwetenschappen en Archeologie, heeft het gevoel dat het systeem tekort schiet. “Ik ben al naar een stuk of vijf psychologen of psychiaters gegaan, maar er was altijd een reden waarom ze me niet konden helpen: ofwel was ik te oud, te jong, te depressief of net niet depressief genoeg.” Zo is ze anderhalf jaar op zoek geweest zonder geschikte hulp te vinden. “Ik ben heel erg boos geworden die periode. Ik heb een familie die achter mij staat, maar er zijn ook mensen die dat geluk niet hebben. Wie vangt hen op?”

“Uiteindelijk hebben mijn huisdokter en mijn ouders me het meeste geholpen”, zegt Lisa. “Tijdens de eerste lockdown heb ik met hen beslist om mijn studies volledig aan de kant te schuiven. Ik gebruikte die periode om even op mezelf te focussen en nam toen ook medicatie. Mijn antidepressiva vlakte mijn emoties totaal af, wat goed was voor een paar maanden, maar toen ben ik er toch mee gestopt. Ik vind het belangrijk om mijn emoties te voelen en eraan te kunnen werken.”

Studentenpsychologen in coronatijd

De sociale isolatie en het gebrek aan vooruitzicht doet de mentale gezondheid van studenten weinig ten goede; dat zien ook de VUB-psychologen. “We merkten voor deze periode al een stijging in het aantal studenten, en ook nu is het zeer druk. Alle slots die we openzetten worden meteen gevuld”, vertelt studentenpsychologe Johanna Jacobs. “Veel studenten ervaren deze periode meer stress en krijgen niet voldoende ontspanning.”

Sinds begin maart werken de studentenpsychologen aan de VUB volledig online. “Ik geloof wel dat we nog steeds de nodige begeleiding kunnen geven, maar het is toch anders,” aldus Jacobs. “Sommige dingen zijn makkelijker als je voor elkaar zit, zodat je de volledige lichaamstaal kunt observeren en snel samen iets op papier kunt zetten.”

Wie nu een afspraak wil boeken bij de studentenpsychologen moet vaak drie à vier weken wachten op een consultatie. “Daar zijn we ons van bewust. We begrijpen ook dat het een hele lange periode is om te blijven zitten met je problemen”, zegt Jacobs. Het team telt sinds vorig jaar tien medewerkers. “Vanaf december worden we nog versterkt door twee psychologen van BRUCC (Brussels University Consultation Center, red.) die ons één jaar lang extra ondersteuning zullen bieden. Verder willen we ook zoeken naar een duurzame manier om het welzijn bij studenten te vergroten, door bijvoorbeeld lezingen of workshops te geven.”

De studentenpsychologen zijn er voor alle studiegerelateerde, sociale en emotionele problemen. “Studenten kunnen altijd bij ons terecht als ze zich niet goed in hun vel voelen. Vanaf dat we merken dat hun klachten ernstig zijn, zoals in het geval van een depressie, verwijzen we hen door naar bijvoorbeeld het CGG (Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg, red.) van Brussel. Dat betekent echter niet dat we die studenten loslaten”, benadrukt Jacobs.

Eigen grootste criticus

Paula (24), studente Sociale Agogiek, kon terecht bij de studentenpsychologen voor haar faalangst. “Tijdens mijn eerste jaar studeerde ik Criminologie en was ik heel erg streng voor mezelf. Ik gaf mezelf geen vrije tijd, volgde nauwgezet mijn planning voor school en was heel boos als dat niet lukte. Ik had ook een heel laag zelfbeeld en ging soms niet naar mijn examens uit pure angst.”

Omdat ze geen match vond met een gewone psycholoog, ging ze op zoek naar hulp op de universiteit. “Zij raadde me ook aan om workshops rond faalangst te volgen. Dat hielp om andere studenten te zien die hetzelfde ervaarden als mij”, vertelt ze. “Verder schoten de workshops voor mij wel iets tekort omdat ze niet echt naar de basis van faalangst gingen. Vragen als ‘Hoe komt het; hoe ontwikkelt het zich?’ werden niet beantwoord, waardoor ik niet genoeg aan zelfreflectie kon doen.”

“Erna heb ik geprobeerd om zelf aan de slag te gaan door naar podcasts te luisteren en boeken te lezen. Daardoor is het me gelukt om beetje bij beetje mijn mindset te veranderen en te beseffen dat ik mezelf eigenlijk aan het saboteren was. Meer durven loslaten, gaan sporten en genieten van ontspanningsmomenten met mijn vrienden en mijn lief: die zaken hebben me echt geholpen.”

Het is oké om niet oké te zijn

Studentenpsychologe Johanna Jacobs wil beklemtonen dat “het oké is om niet oké te zijn”. “We merken dat studenten die mildheid wel vaak naar anderen tonen, maar het nog steeds moeilijk vinden om toe te geven dat ook zijzelf last hebben van moeilijkere momenten”.

“Weet dat deze gevoelens niet voor eeuwig zijn.”

Wanneer ik op het einde van het gesprek vraag hoe het nu met haar gaat, geeft ook Emilie* nog een wijze raad. “Het is belangrijk om te weten dat je nooit opnieuw moet beginnen. Je raakt echt wel verder, ook al lijkt het niet zo.” Paula haalt hetzelfde aan: “Blijf hopen dat het beter zal gaan. Dat klinkt misschien heel stom, want ik geloofde er toen ook niet in, maar het kán wel.”

Ook Freya* (23), studente Geschiedenis, heeft het al enkele jaren mentaal moeilijk en wil jongeren die het even niet meer zien zitten moed inspreken. “Ik sta nu zoveel verder dan twee jaar geleden. Ja, ik neem nog steeds antidepressiva, heb nog steeds paniekaanvallen en heb nog steeds momenten waarop ik het liefst zou stoppen met leven. Maar die dagen worden schaarser. Ik ken mezelf nu een stuk beter: ik weet waar ik terecht kan, met welke vrienden ik kan praten en het belangrijkste van al: ik weet dat deze gevoelens niet voor eeuwig zijn.”

Waar kan je terecht voor hulp?

Raadpleeg je huisarts
Een afspraak maken met de VUB-studentenpsychologen kan online
Praat met het contactpunt van de VUB. Elke werkdag van 9u tot 17u kan je er terecht bij een medewerker van de Studiebegeleiding via 02 629 23 06.
Ook bij BRUCC, een Brussels centrum voor psychologische dienstverlening, kan je hulp zoeken.
Maak een afspraak bij een CGG (een Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg, het standaardtarief is 11 euro)
Ga langs bij een CAW (een Centrum Algemeen Welzijnswerk). Zij hebben ook een jongerenafdeling, het JAC. Je kan met hen chatten, mailen of bellen.
Boek een afspraak met een privépsycholoog (een handig overzicht vind je via vindeenpsycholoog.be en informatie over terugbetalingen via het ziekenfonds vind je hier)
Anoniem bellen kan met de kinder- en jongerenlijn Awel
Bel of chat met Tele-Onthaal
Gedachten over zelfdoding? Neem contact op met de Zelfmoordlijn

Meer informatie over mentale gezondheid?

Bekijk de informatiepagina van de Vlaamse overheid
Meer informatie en getuigenissen vind je ook via jongerenwebsite WatWat
Luister hier de podcast ‘Onbespreekbaar’

Medicatie?

In dit artikel werd medicatie vermeld in verschillende getuigenissen.
Er bestaan heel veel verschillende soorten antidepressiva, en iedereen heeft andere ervaringen.
Te vroeg stoppen of te vlug afbouwen kan negatieve gevolgen hebben voor je gemoedstoestand.
Zorg dus dat je begeleiding hebt tijdens het gehele proces van een huisarts, psycholoog of psychiater.

Initiatieven voor en door studenten

Bij Start to Talk kan je anoniem in kleine groepjes praten over zaken waar je het moeilijk mee hebt.
De Facebookpagina PERSpective helpt studenten door de lockdown met wandelingen, advies en tips.
Samen Sterk, een initiatief van de Psycho-Ped’Agogische Kring, organiseert praatgroepen.
De VUB Social Sciences Support Group biedt onder andere lezingen, meditatiesessies en praatgroepen.
Een verzameling van alle Brusselse studenteninitiatieven vind je hier.