Lisette Ma Neza over haar identiteit als kunstenares
Lisette Ma Neza is afkomstig uit Nederland, maar woont nu in Brussel. In 2017 won ze als eerste Nederlandstalige vrouw het Belgisch kampioenschap Poetry Slam.
Tekst & beeld: Evelien Feys
Een van de belangrijkste bijdragen van het zwart feminisme is intersectionaliteit, of kruispuntdenken: elke persoon heeft een bepaalde combinatie van identiteitskenmerken, en die bepalen hoe je de wereld ervaart. Ook Lisette Ma Neza is een veelheid aan dingen: ze is slam poetry-kampioen, filmmaker, muzikant en schrijver. Ze is Nederlands, Rwandees en Brussels, en reisde de wereld rond met haar poëzie. Ze is een graag geziene performer op evenementen die draaien om zwart zijn en/of vrouw zijn. Maar wat betekent het voor een kunstenaar om op haar kruispunt te bestaan?
Wat betekent zwart feminisme voor jou?
“Ik weet niet genoeg over feminisme, het woord op zich, of de stroming, om daar veel over te zeggen. Als ik schrijf, denk ik niet ‘nu ga ik een feministische tekst schrijven’. Dus als iemand mijn tekst een zwarte feministische tekst noemt, kan ik daar enkel op zeggen dat ik zwart ben, en een vrouw. Dus dat schrijf ik.”
Voel je een zekere druk om over deze thema’s te schrijven?
“Ja, dat voel ik zeker wel. Als tiener schreef ik ook al, en toen voelde ik al een druk om te schrijven over mijn roots en waar ik vandaan kom. Ik heb dat toen ook een hele tijd niet gedaan. Als ik dan een interview gaf tijdens een wedstrijd, werd er heel snel gevraagd naar mijn roots. Ik heb teksten die gaan over vrouw zijn en zwart zijn en ik word ook al jarenlang gevraagd voor evenementen die daarmee te maken hebben. Zo lijkt het op een gegeven moment ook alsof ik daar expertise in heb, terwijl dat helemaal niet zo is. Ik ben gewoon een persoon die, naast heel veel andere dingen, net die twee kenmerken ook heeft.”
“Ik denk dat ik gewoon schrijf zoals een witte man ook zou schrijven.”
Lisette Ma Neza
Schrijf jij bewust politieke teksten, of heb je het gevoel dat anderen ze politiek maken?
“Ik schrijf denk ik gewoon zoals een witte man ook zou schrijven. Het is wel een groot deel van mijn identiteit. Ik ga niet negeren dat ik een zwarte vrouw ben, waardoor die dingen sowieso in mijn teksten zitten.
“Door mee te doen met het Belgisch Kampioenschap Poetry Slam heb ik over de hele wereld mensen leren kennen die bezig zijn met poëzie, onder wie een hele goede vriendin in Brazilië. Zij zegt altijd dat deze dingen gewoon een deel zijn van ons bestaan, en dat ons bestaan zo een politiek standpunt wordt, of we daar nu voor kiezen of niet. Ik schrijf vanuit mezelf en omdat ik mezelf ben, wordt dat iets politiek.”
Zijn er bepaalde dichters of auteurs die belangrijk zijn geweest in jouw ontwikkeling?
“Radna Fabias, een Nederlandse dichteres. Zij is echt mega goed! In haar teksten voel ik zeker geen politiek standpunt, maar ik voel de kwetsbaarheid. Ik voel haar als persoon, als schrijfster en als vrouw, en als vrouw met roots buiten Nederland.”
Zie jij jezelf als activist?
“Ik kan daar geen ja of nee op antwoorden. Ik ben in eerste instantie kunstenares. Ik vind het merkwaardig dat je meteen bestempeld wordt als activist als je iets in vraag stelt. Ik ben wel actief bezig met zwart feminisme, maar ik sta niet op de barricaden. Ik sta op het podium. Ik roep niet op tot iets. Ik ben gewoon, zoals veel jonge zwarte meisjes en jonge mensen van kleur, erg benieuwd naar de complexiteit van deze identiteit. En ik zoek ernaar, schrijf erover en denk erover na. Misschien zijn we allemaal activisten.
“Ik kan niet zeggen dat ik geen activist of feminist ben. Ik ben er wel echt mee bezig, maar ik ben vooral aan het zoeken naar wie wij zijn als kunstenaars. Ik zou wel liever kunstenares zijn dan activist. Er is een quote van Richard Wright: ‘alle kunst is propaganda’. Dus misschien is het wel zo, maar ik weet het niet zeker.”
Lisette Ma Neza. Foto Evelien Feys
© Evelien Feys
Met Black History Month Belgium, het WOWmen Festival en de Genderweek werden in maart in Brussel heel wat evenementen georganiseerd, vaak ook specifiek over zwart feminisme. Heb je het gevoel dat er iets aan het veranderen is?
“In een podcast over seksualiteit die ik beluisterde, werd er gezegd dat er door #MeToo een soort van paradigmawisseling gebeurd is. Op dat moment zelf in 2017 heb ik dat ook voelen veranderen. En nu is het gewoon echt een ding: als je het hebt over #MeToo weet iedereen waar het over gaat.
“Als het gaat over zwarte mensen, twijfel ik er soms wel een beetje over. Ik zie wel dat er vaak gepronkt wordt met: ‘Wij zijn divers als organisatie, wij zijn gedekoloniseerd’. En natuurlijk ben ik blij dat die dingen gebeuren, maar ik ben er ook een beetje sceptisch over. Is het wel echt aan het gebeuren of gaat het over een tijdje weer uit de mode, en worden we dan plots minder gevraagd voor events?”
Is er een evenement dat heeft veranderd hoe je kijkt naar wat je maakt?
“Sowieso Brazilië. Ik trad daar op met slam poetry op een literatuurfestival. Daar had ik voor het eerst een publiek dat volledig op mij leek; eigenlijk het tegenovergestelde van wat ik hier meestal doe. Hier heb ik vaak het gevoel dat ik een leefwereld met mij meedraag die ik tentoonstel. Terwijl het publiek in Brazilië mijn voorstelling net heel herkenbaar vond, ook al leven we elk aan de andere kant van de wereld. We spreken vaak niet eens dezelfde taal maar toch is er zelfs via Google Translate zo’n diepe connectie. Dat heeft ook voor een switch in mijn hoofd gezorgd: ik hoef dit niet te vertellen om aan anderen te tonen, ik kan begrepen worden als kunstenares.”
Een van je gedichten begint met: In België ben ik de Hollander/ In Holland ben ik de Brabander/ In Brabant ben ik de Afrikaan/ In Afrika de Europeaan/ Maar in Brussel ben ik Lisette/ In Brussel voel ik me thuis. Waarom voel jij je thuis in Brussel?
“Brussel is een plek waar iedereen gewoon ís. Het is ook een plek van komen en gaan: de helft van de Brusselaars is hier niet eens geboren. Ook al ben je hier nog maar twee weken, je kan je meteen Brusselaar noemen. Dat vind ik gewoon superfijn en dat is ook waarom ik me hier zo snel thuis voelde.”
“Misschien zijn we allemaal activisten.”
Lisette Ma Neza
Is er sinds je dit gedicht schreef iets veranderd aan dat gevoel?
“Ik voel me wel onthecht van mijn basis. Toen ik nog voltijds in Brussel woonde, had ik dat ook, maar voelde ik me toch op één of andere manier meer geworteld. In Brussel is dat meer een collectieve ervaring. Nu ik meer in Nederland ben, waar ik ben opgegroeid, voel ik dat het nooit echt thuis was. En wanneer ik naar Rwanda ga, mijn moederland, denk ik: hier ben ik thuis, mijn oma is hier, alles is hier fijn. Maar ik ben niet honderd procent van hier. Ik voel me heel erg thuis in Brussel, maar ik ben hier niet opgegroeid.
“Ik heb lang gedacht dat thuis was waar je familie was. Maar als je ouder wordt, besef je ook dat familie soms ook uit elkaar valt, groter en kleiner wordt. Ik weet niet of ik ooit een plek ga vinden waar ik me thuis voel. Maar dat is voor mij dan intersectionaliteit: omarmen dat ik van hier ben, en van daar, en van daar.”
Je schreef in een column voor Mo* Magazine dat je wil dat Brussel een stadsdichter krijgt. Waarom vind je dit zo belangrijk?
“Een stadsdichter is iemand die de stad en poëzie met elkaar verbindt. Dat vind ik supertof om te zien bij andere steden: hoe er op een andere manier naar de stad wordt gekeken. Wanneer ik uit Brussel vertrek, voel ik ook dat ik op een andere manier naar de stad kijk. Ook de verschillende perspectieven van de stad samenbrengen, vind ik supercool. En het is uiteindelijk niet per se de poëzie: het zijn de mensen die samengebracht worden door die stadsdichter.
“Brussel is ook gewoon een stad van talen. Naast Frans en Nederlands hoor je nog duizend andere talen. Het is ook de stad waar je geen taal nodig hebt. Je vindt altijd een manier om te communiceren. En daar moet gewoon over geschreven worden.”
0 Comment