“Het probleem is dat de meesten het onderliggende idee van zo’n leerstoel niet kennen”

Vorig jaar richtte de VUB de onderzoeksleerstoel Andullation Care Research op, een samenwerking met het bedrijf Home Health Products bvba. De leerstoel onderzoekt de invloed van een vibratietechniek genaamd Andullatie op de levenskwaliteit van borstkankerpatiënten. In Het Nieuwsblad trok Axxon, de beroepsvereniging van kinesisten, de onafhankelijkheid van het onderzoek in twijfel. Leerstoelhouder prof. dr. Nele Adriaenssens: “Bij al de kritiek die er gekomen is, is het belangrijk te onthouden dat we academische vrijheid hebben.”

“Wat u geeft aan de VUB krijgt u terug,” staat vooraan op de brochure te lezen waarin onze universiteit de leerstoelen met haar externe partners voorstelt. De slogan kan gemakkelijk gelezen worden als een slinkse handelsbelofte die positieve onderzoeksresultaten verzekert indien een bedrijf, bijvoorbeeld, €100 000 in een onderzoek pompt. Met zulke redeneringen maakt de folder echter komaf. Zo wordt er verklaard dat een leerstoel niet via een contractonderzoek werkt waarbij de financiering afhankelijk is van de evaluatierapporten. Wel gaat het om een partnerschap tussen de universiteit en een privébedrijf, een maatschappelijke instantie of een particuliere schenker. Daarbij ontvangt de VUB een bepaalde som geld “waarmee de leerstoelhouder (professor aan de VUB) het onderzoek en/of onderwijs omtrent een maatschappelijk relevant thema gaat inrichten. De resultaten van het onderzoek staan ten dienste van de samenleving.” Rector Caroline Pauwels beschrijft in de brochure een leerstoel als “een belangrijke kruisbestuiving van academische kennis en maatschappelijk relevante onderzoeksvragen.” (link naar volledige brochure)

“Journalisten proberen soms een beetje sensatie te brengen”

Prof. Nele Adriaenssens

Middenin de brochure wordt de Andullation Care Research- leerstoel kort uitgelegd. Leerstoelhouder prof. dr. Adriaenssens verduidelijkt: “Via een klinisch onderzoek willen we enerzijds nagaan of de invloed van Andullatie het comfort van borstkankerpatiënten die radiotherapie volgen, kan verbeteren.” Bij die techniek – ontwikkeld door Home Health Products – zorgen toevallige frequenties voor trillingen op verschillende plaatsen in het lichaam. “Dat houdt in dat we alle soorten pijn als gevolg van radiotherapie, chemotherapie en/of chirurgie bij de borstkankerpatiënten willen verzachten. Daarnaast bekijken we of Andullatie een invloed heeft op problemen rond stress, slaap en oedeem (vochtophoping in het lichaam, n.v.d.r.). Anderzijds bestuderen we welke effecten de vibratietechniek kan hebben op de hartritmevariabiliteit van de patiënt.”

Ondanks alle inspanningen van de VUB om voor enige transparantie te zorgen, werd er eind januari  aan de objectiviteit van de Andullation Care Research getwijfeld. Peter Bruynooghe – voorzitter van Axxon, de beroepsvereniging van kinesitherapeuten – stelde dat de resultaten van het onderzoek vooraf al geweten zijn. “Het is zoals farmabedrijven die wetenschappers betalen om aan te tonen dat hun medicijnen werken.” (Het Nieuwsblad, 28/01/2019). Adriaenssens benadrukt dat dit net niet het geval is: “Onze leerstoel is geen contractonderzoek. Wij willen niet het effect van Andullatie aantonen, maar onderzoeken wat het effect is van die vibraties op het comfort van onze patiënten.” De uitkomsten van ons onderzoek kunnen positief, neutraal of negatief zijn, stelt Adriaenssens. “Als er negatieve resultaten zijn, zullen wij die ook publiceren. Het bedrijf Home Health Products is daarvan ook op de hoogte.” Bovendien wordt de uitspraak van Bruynooghe volgens Adriaenssens niet door iedereen in Axxon gedragen. “Er zijn verschillende mensen binnen die beroepsvereniging die wel met die toestellen werken en daar heel tevreden over zijn. Het gaat hier denk ik om een persoonlijke mening, die misschien verkeerd door de journalist geïnterpreteerd werd, dat weet ik niet. Jij weet beter dan ik dat journalisten soms een beetje sensatie proberen te brengen in hun nieuws.” Dat de leerstoel bij Home Health Products kwam aankloppen was volgens Adriaenssens een logische stap: “We werken reeds vijf jaar met Home Health Products samen via een doctoraatsstudent. Omdat we na het fundamentele doctoraatsonderzoek de resultaten willen doortrekken naar de klinische praktijk, was de keuze om de samenwerking verder te zetten snel gemaakt.”

“Het is niet zo dat het toestel puur als commercieel product op ons pad kwam”

Prof. Nele Adriaenssens

Wim Betz van de Studiekring voor de Kritische Evaluatie van Pseudo-wetenschap en het Paranormale (SKEPP) twijfelde in hetzelfde artikel aan het medische nut en het prijskaartje van de “trilmatras” van Home Health Products. Adriaenssens: “Het gaat hier niet om een pseudowetenschap, Andullatie is met een CE-label erkend als een medical device. Het is niet zo dat het apparaat puur als een commercieel product op ons pad kwam. Wetenschappelijk zit dat allemaal mooi in elkaar, anders zou de onderwijsraad, de innovatie- en valorisatieraad van de VUB en de ethische commissie van het UZ Brussel de leerstoel nooit goedgekeurd hebben.” De toestellen van Home Health Products die nu te koop zijn, worden volgens Adriaenssens voor andere doeleinden gebruikt. “Die behandelen spierpijn en pijn in de gewrichten, maar wij transponeren de technologie om te proberen om het comfort van kankerpatiënten tijdens hun behandeling te verbeteren. Enkel en alleen als we positieve resultaten ondervinden, zal het product waarmee wij onderzoek voeren waarschijnlijk eerst verkocht worden aan ziekenhuizen, omdat radiotherapie vooral daar plaatsvindt. Later kunnen ook kinesitherapeuten de toestellen kopen, die de patiënt kan gebruiken in de vorm van huur of leasing, zodat de particulier die grote aankoopkost niet zelf moet betalen.”

Momenteel is het volgens Adriaenssens koffiedik kijken wat de resultaten zullen brengen. “Aan de VUB ben je vrij om te onderzoeken wat je denkt dat je patiënten verder kan helpen. Onze patiënten worden natuurlijk uitvoerig ingelicht over wat we zullen doen en wat er al gebeurd is in het onderzoek, zoals bij ieder klinisch onderzoek het geval is. We zullen zien wat het wordt. Het kan zijn dat ons resultaat negatief of neutraal is, maar dan hebben we het tenminste onderzocht.”