Soms wat zwaar van stijl, maar lang niet onaangenaam

Brussel-Centraal, 25 oktober 2018

Een blote vrouw op een affiche, met een geladen wapen op een foto, met een achteloze afwasser op kot, met een cyclocross op een campus in blokperiode, met een rechtse meerderheid in een gemeenteraad of een BRIC-land. Wat een tijden, wat een zeden. En verdorie ik sla mezelf, want het is niets nieuws. En zelfs dat láátste is onderwijl een cliché catchphrase, pleonasme intended. Terwijl Marcus Tullius Cicero zich onderhand aan een snelheid omdraait in zijn graf waarmee we de ganse noordelijke hemisfeer van energie zouden kunnen voorzien, blijft het opiniërend geleuter in onze dagbladen lustig voortgaan. En maar goed ook (zowel wat betreft de energievoorziening, als voor de opiniemakers, maar daar kom ik later nog op terug). Al te vaak wordt de ambitieuze journalistieke poging tot Volksverlichting van het opinieschrijven teniet gedaan door ze te reduceren tot iets waar men het eens of niet eens mee is.

Superpositie der dialektiek

De mindblowing TED-talk van professor Pieter Meurs in de KVS twee weken geleden zette het duidelijk uiteen: dichotomie, een duaal wereldbeeld, is niet meer. Hoe krachtig ‘stelling en tegenstelling’ in een dialoog, zo zwak staan ze op hun grondvesten in hedendaagse wetenschappelijke bevindingen en maatschappelijke tendensen. Verleden en toekomst? In de toekomst reizen is reeds een theoretische zekerheid. Nature of Nurture? Bewijzen voor erfelijkheid van aangeleerd gedrag bouwen zich op. Zelfs de eeuwige filosofische traditie om lichaam en geest al dan niet te onderscheiden, lijkt te stranden op een synergetische definitie. Man of vrouw? How about vooruitgang van de mens? De voorbeelden zijn legio en jullie allicht niet vreemd. Om ervoor te zorgen dat we materie die we belangrijk vinden (ook hier kom ik nog even op terug!) in hun complexe meervoudigheid kunnen aankaarten, edoch met behoud van het retorisch belangrijke principe om stelling tegenover tegenstelling te kunnen plaatsen – met andere woorden, hoe op een gezonde manier een debat voeren – waarbij de gemeenschappelijke ambitie, zijnde de vooruitgang van de mensheid, ten allen tijde wordt nagestreefd, stel ik u voor de Triptiek van het Gesprek. Het zijn tenslotte binnenkort de heidense winterfeestdagen, zou Marie Louise de la Ramée zeggen.

Conversatio est omnes divisa in partes tres

Het hoogste en tegelijk meest pragmatische als abstracte deel noemen we het corpus. Het corpus omvat je geheel aan opvattingen, percepties en (gewaagder:) aanvoelen over een bepaalde materie, zoals bijvoorbeeld: ‘wat is de rol van individuen in een samenleving bij het opvangen van armoede?’, maar kan ook concreter: ‘ik vind het aanvaardbaar om te urineren tegen een religieus gebouw’ of more relatable ‘een vrouw in lingerie vind ik de juiste manier om erotiek af te beelden.’ Net zoals Marx geen einde zag aan de accumulatie van kapitaal, zo is er geen einde aan de hoeveelheid aan opvattingen waaruit je corpus kan bestaan.

Het is niet evident om zo’n corpus te bewegen door de maalstroom van een mensenmassa heen. Hoe slaag je erin om enigszins het hoofd boven water te houden? Daarvoor bedient het Triptiek u van het volgende tableau: het caput. Als letterlijk hoofdonderdeel van het corpus bestaat zij uit de kunstige manier om het wanordelijke en soms zelfs contradictoire geheel van het corpus in een lichamelijke, thans woordelijke realiteit te sturen en deze te vertalen naar bestaande, algemeen aanvaarde kaders. Er is namelijk nood aan een soort ‘vertaling’ waarbij men de complexiteit van het corpus kan aftoetsen met datgene wat elk ander corpus ook nodig heeft om te bestaan: zíjn caput.

In het caput gaat men op die manier zichzelf verwoorden binnen een afgesproken jargon en volgens bestaande afgelijnde ideologieën. Het belangrijke hier is om van het dromerige het bespreekbare te maken. Zo zal een geheel aan opvattingen over de maatschappij uit het corpus ervoor zorgen dat je jezelf, bijvoorbeeld,een liberaal caput opvijst. Dit laat toe een dialoog te voeren en houdt evenwel niet in dat je jezelf bepérkt binnen zo’n bestaande ideologie; ze verleent je louter het vocabularium om te communiceren.

Tsjeef van de week

Uiteindelijk komen we aan bij de laatste schildering der ideologisch bestaan: de twee voeten, ofte pedes. Er zijn namelijk bestaande en zeer letterlijke uitwerkingen van opvattingen zoals die in corpora door de tijd heen woedden. En die twee voeten wandelen niet noodzakelijk in dezelfde richting. Zo kan één voet nauw aansluiten bij je opvatting, zoals een politieke partij of een bepaalde beleidskeuze, maar soms verkies je strategisch om op de andere voet te steunen. Zo houdt bijvoorbeeld een stem voor een partij met een geringe kans op het bekomen van een meerderheid, misschien toch voor de nodige gewenste tegenwind in de oppositie.

Bij de doorwinterde vrijdenkers van het Gentse Taalminnend Studentengenootschap ’t Zal Wel Gaan delen ze tegenwoordig ‘Tsjeef van de week’-stickers uit voor dat soort ‘theorieën van mijn voeten’ die dwepen met ‘enerzijds, anderzijds’-opvattingen. Binnen het Triptiek staat dit echter voor het noodzakelijk bewandelen van de soms flinterdunne grens met veel te brede grijze zone in de wirwar van dialektiek waar men met een beetje geluk een glimp pleegt op te vangen van een lichtstraal waarheid.

Het is pas door het erkennen van onze Vlaamsche intrinsieke tsjeef dat we hem plegen uit te drijven. Waar wandelen uw voeten heen? Welke conventionele en aangeleerde kreten slaakt uw caput? Wat voor fastfood voert gij uw corpus?

Als we ervan uitgaan dat de vooruitgang van de mens(-heid, en dus diens samenleving) een essentiële randvoorwaarde en uiteindelijk het ultieme streven is van elke discussie, en Karl Popper indachtig dat we slechts tolerant kunnen zijn tot aan de intolerantie, dan kennen we als individu slechts een ultieme vrijheid als discussie kan kaderen binnen de Triptiek van het Gesprek. Men bereikt een mening met gelegitimeerd draagvlak, de ultieme inschakeling van Vrij Onderzoek.

We erkennen de uitspraken uit elkanders caput als een distillatie van een corpus dat reeds uitpuilt van boecht van den Aldi. Het distillaat is een poging tot deze verstaanbaar te maken en waar er dan mee naartoe gelopen wordt is slechts een beslissing vanuit een naïviteit en de lethargie door reeds bestaande platformen.

Ten bate van de vooruitgang van de mensheid (art. 7)

Is het wapenen met schilden en automatische wapens van uw vrienden de beste manier om te antwoorden op migratiestromen door (politiek of fysische) klimaatsveranderingen? Is het verachten van een luie afwasser de juiste manier om een hygiënisch kot te bereiken?

Misschien bereik je met grote spandoeken over pertinente maatschappelijke kwesties een ganse dag live op nationale televisie tijdens de VUB-cyclocross meer in deze wereld dan al je examens van komende zittijd samen? Het historische folkloristische studentenprotest Saint-V doet het in ieder geval al jaren veel triestiger qua engagement en zichtbaarheid.

Als we Leo Apostel volgen dat wanneer je het recht op Vrij Onderzoek pleegt te hebben, dat ook de plicht tot het bouwen aan een Vrij Onderzoek inhoudt. Laat dan alle kreten die u opvangt Rubensiaans kaderen, en vraagt u af: hoe kan ik hiermee bijdragen aan de vooruitgang van de mensheid? Schaar mee in het opiniegeleuter, treed uit het hoonlachende hok van lethargie en zelfbevestiging en, excuseer me de platvloerse seksuele allusie, draag bij aan de versmelting van lichamen.

Iemand zei me ooit: ‘gebruikt citaten in uwen tekst, dan komde slimmer over’. Bij dezen sluit ik de meta-ode aan de taal in dit discours af met een grootsch vaderlandse figuur, Frederik Van Eeden, die me vertelde: ‘niets is geheel waar, en zelfs dat niet’, fake news much.

Mathias Cox is oud-student aan de VUB en de ULB en engageerde zich onder andere voor Studiekring Vrij Onderzoek, de Moeial en de Europese & Brussels Aardrijkskundige Kring.

Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging en is zelf verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

Wil u zelf inzicht geven in uw corpus, heeft u zelf een opinie die dringend gedeeld moet worden of schrijft u prachtige poëzie of literair proza, stuur dan uw teksten naar redactie@demoeial.be of kom langs op de redactievergadering, elke woensdagavond om 19 uur in de gele koten, recht tegenover het zwembad.