“We staan nu nog maar waar we eigenlijk tien jaar geleden hadden moeten staan”

Ecologisch leven wordt de dag van vandaag steeds meer als iets belangrijk gezien. Mensen zijn zich meer bewust van het milieu en de gevolgen die een te grote afvalberg met zich mee kan brengen. Ook de VUB is zich bewust van die gevolgen, maar is onze universiteit wel zo duurzaam als ze laat uitschijnen?

Vorig jaar werd in totaal 515.338 kilo afval opgehaald op campus Etterbeek en 216.713 ton op campus Jette. Dit lijkt misschien veel, maar over de laatste vijftien jaar is de hoeveelheid restafval sterk gedaald. Dit is grotendeels te verklaren doordat de VUB steeds meer begon te sorteren. De VUB sorteert namelijk 45 verschillende soorten afval, waaronder restafval, papier, groot vuil, PMD, metaal, glas en swill. Met dat laatste wordt verwezen naar organisch afval, vooral afkomstig uit het studentenrestaurant. De hoeveelheid afval in totaal blijft de laatste jaren constant, ook al groeit het aantal studenten. Bij de PMD ophaling zien we echter een opvallende stijging, dit ondanks de sorteerinitiatieven op de VUB, zoals de sorteerbakken op de campus en de vele vuilnisbakken geplaatst door Facility management van de VUB. “We staan nog nergens”, zegt Rebecca Lefevere van de dienst Preventie en Milieu, “heel veel hoger onderwijsinstellingen streven op lange termijn naar een ‘Zero waste’ wat inhoudt dat je geen restafval meer verbrandt. Voor elke materiaalstroom is een hergebruik of recyclage mogelijk. Hiervoor is optimale sortering nodig, maar vooral een sterke preventie van afval. Denk bijvoorbeeld aan rietjes, plastic of koffiebekers, wegwerppipetten of folies. Voor dit soort verpakkingen voor eenmalig gebruik moet een alternatief worden gezocht.”

Afvalhavens-en treinen

Wanneer de mensen op de campus hun afval (hopelijk) in de juiste vuilnisbak gooien, komt het externe schoonmaakbedrijf de zakken uit de vuilnisbakken halen. Zij brengen het op hun beurt naar de afvalhavens in de kelders van de gebouwen. Vervolgens rijdt Manus alle containers naar het centraal containerpark. Manus is een Brussels tewerkstellingsproject, die mensen die al een hele tijd werkloos zijn een opleiding geeft om op die manier terug aan het werk te kunnen. Het zijn deze mensen die je wel al eens met hun afvaltrein over de campus hebt zien rijden. Tenslotte komt een extern erkende afvalverwerker de containers ophalen en brengt deze naar de verwerkingsinstallatie. Voor restafval is dat een verbrandingsoven, voor PMD is dat een afvalverwerkingscentrum waar de drie verschillende stromen afval worden gesorteerd voor recyclage. Het swill, het organisch afval, gaat in kleine groene containers naar een biomethanisatie installatie. Door deze lange keten is het heel belangrijk dat alle betrokkenen de juiste instructies krijgen. Hier loopt de communicatie soms verkeerd. Soms hebben de onderhoudsploegen niet meer de juiste zakken in voorraad (blauw PMD, grijs REST) en worden bestellingen niet geleverd. Volgens Rebecca Lefevere hoeven deze stappen allemaal niet, “maar dat is hoe aanbestedingen werken”, vertelt ze.

Het gevaarlijk afval uit de laboratoria wordt om de paar weken apart opgehaald. De ophaling hiervan is de bevoegdheid van de milieudienst. Per laboratorium zijn er verantwoordelijken die ervoor moeten zorgen dat studenten bijvoorbeeld hun chemisch afval in het juiste vat gooien. Wanneer studenten zich afvragen of ze dit niet gewoon in de gootsteen mogen gooien, is het aan de verantwoordelijken om studenten hierop terecht te wijzen.

Eigen koffietas voor 10 cent minder

Er zijn op de VUB al verschillende initiatieven ondernomen om de afvalberg te verkleinen, dit zowel door de dienst Preventie en Milieu, alsook door GreenTeam. Het GreenTeam is een vast team van jobstudenten dat de duurzaamheidsvisie van de VUB heel concreet vertaalt in verschillende projecten voor studenten en personeel. Zij zamelen bijvoorbeeld GSM’s, kurken en pennen in voor kankeronderzoek. Die kunnen gedeponeerd worden in de inzameldozen die te vinden zijn bij onder andere het Crazy Copy Center en het StudieBegeleidingsCentrum. Wanneer de dozen vol zijn, sturen ze die op naar het recyclagebedrijf Terracycle, die al dit afval recycleert. Het zijn ook zij die gezorgd hebben voor de sorteereilanden die te vinden zijn op de campus, wat de grote stijging van PMD afval verklaart.

Ook staan er nog tal van initiatieven op de agenda.  Het GreenTeam blijft hopen dat herbruikbare bekers op TD’s ingevoerd worden. Die onderhandelingen waren al in de maak, maar lagen even stil omdat er niet genoeg draagvlak was bij de studentenverenigingen en de kostprijs te hoog lag. Inmiddels kwam opnieuw de vraag vanuit het BSG om dit plan te onderzoeken. De milieudienst en GreenTeam geloven dat, wanneer de vraag uit organisaties zelf komt, er meer kans is op succes. Ook proberen ze te onderhandelen of de prijs omhoog kan wanneer je een wegwerpbeker voor koffie meeneemt om zo herbruikbare bekers te financieren. Wat velen ook niet weten, is dat mensen in de cafetaria hun eigen koffietas kunnen meenemen om te laten vullen. Dit scheelt tien cent en op die manier worden bekers vermeden en dus ook een grotere afvalberg.

Volgens Rebecca Lefevere kan onderwijs en onderzoek ook een belangrijke rol spelen in het verkleinen van de afvalberg. Elke opleiding die bezig is met materiaal en innovatie kan volgens haar het afvalprobleem aan bod laten komen in de lessen. Niet alleen in biologie, maar ook bijvoorbeeld de ingenieursopleidingen. Het is belangrijk dat studenten de levenscyclus kennen van de producten die ze gebruiken. Op die manier moet er een mentaliteitsverandering komen bij studenten, maar ook bij het personeel.

Verpakkingsrijke universiteit

De cijfers liegen er niet om: er is wel degelijk vooruitgang geboekt op het vlak van afvalverwerking en duurzaamheid. Ook is er een positieve mentaliteitsverandering aan de gang. Dit blijkt onder andere uit de grote vraag vanuit de diensten zelf naar sorteerbakken. Toch is de VUB niet de beste leerling op het vlak van afvalsortering. “We staan nu nog maar waar we eigenlijk tien jaar geleden hadden moeten staan”, aldus de dienst Preventie en Milieu. Dit is ook te wijten aan de Brusselse context. In Brussel is het pas sinds 2014 verplicht om het PMD en papier gesorteerd in te zamelen. In Vlaanderen is dat al veel langer het geval. Ook is er te laat een sorteerinfrastructuur gekomen op de VUB en ontbreekt die infrastructuur vaak buiten de gebouwen. Uit de ’carbon footprint nulmeting’ is gebleken dat de VUB slecht scoort op het domein van afval: er is een veel grotere fractie restafval in de totale hoeveelheid afval dan op andere universiteiten, maar ze scoren dan wel weer beter op andere dingen zoals bijvoorbeeld transport.

Als universiteit kunnen we nog veel meer investeren in sorteermogelijkheden. De milieudienst wil de sorteereilanden nog heel wat uitbreiden, dit jaar  voornamelijk op de campus in Jette. Er moet blijvend geïnvesteerd worden in de infrastructuur van vuilnisbakken. Verder willen ze gaan naar een verpakkingsarme universiteit. Er worden namelijk nog te veel verpakkingen gebruikt op de VUB (aluminium, plastic folie, broodjeszakken) die niet kunnen worden gerecycleerd. Maar dat is één ding. Studenten en personeel hebben ook de verantwoordelijkheid om hun afval op de correcte manier weg te gooien. GreenTeam organiseert daarom regelmatig sorteer pop-up momenten tijdens evenementen zoals de Kick-Off.Ook kunnen VUB-onderzoekers een standpunt innemen in het maatschappelijk debat, bijvoorbeeld rond statiegeld op plastic en blikjes. De invoering van statiegeld in België op wegwerpverpakkingen zou al meteen het zwerfvuilprobleem (wereldwijd, maar ook op de VUB) mee kunnen helpen oplossen. Elke dag zijn er op campus Etterbeek immers twee mensen aan de slag om zwerfvuil te ruimen. Zodra de zon doorbreekt, ligt in Etterbeek de ‘ligweide’ voor gebouw D vol afval, terwijl daar net veel vuilnisbakken staan. Ook in Jette, rond de ‘Tempus’ en de picknicktafels, ligt er zwerfvuil bij zonnig weer.

Al deze eventuele verbeteringen worden vandaag helaas nog altijd wat afgeremd door het massale aanbod van de verpakkingsindustrie. Alternatieven worden vaak niet aangeboden. De VUB is bijvoorbeeld op zoek naar gezondere opties in de automaten op de campus die weinig verpakt zijn, al blijft dat een moeilijke zoektocht.