Over Jezus-Tristus en de Negende Kunst

In een stad vol toeristenvallen en platgelopen paden zijn het de kleine, onbekende musea en tentoonstellingen die voor de grootste verrassingen zorgen. Man Jeeus bezocht de expositie Knock Outsider Komiks, een tentoonstelling van beeldverhalen met een buitengewoon kantje en vooral buitengewone auteurs. Een verslag van een namiddag vol inspiratie en lachbuien.

In de schaduw van de Hallepoort, op Hoogstraat nummer 314, ligt het Art & Marges Museum. Sinds ik van dit charmante museum afweet, loop ik er regelmatig binnen. Met als uitgangspunt de ‘kunst van de marge’, is het een heel atypisch museum. Door in contact te komen met kunst uit de verste uithoeken van de discipline, zou het wel eens kunnen dat je begint te filosoferen over wat de grenzen van de kunst dan wel zijn. Voor de democratische studentenprijs van twee euro, krijg je bovendien altijd waar voor je geld en met de huidige tentoonstelling Knock Outsider Komiks zelfs veel meer dan dat!

La “s” Gand Atelier

Voor ik binnenga in deze kakelbonte kunsttempel, word ik vriendelijk begroet door een vrouw die buiten zit. Eens binnengekomen via de museumshop, betaal ik aan de kassa en leent de kassierster me een munt voor een locker. In de eerste ruimte van de tentoonstelling lees ik wat ik kan verwachten. Op het menu staan de werken die ontstonden in het kader van La «S» Grand Atelier, “een waar kunstlaboratorium gevestigd in Vielsalm, een dorpje in de Belgische Ardennen”. In dat atelier worden mensen met een mentale handicap omringd door professionele kunstenaars die niet rechtstreeks in het creatieproces ingrijpen, maar wel technische bijstand bieden en de dialoog aangaan. Zo is het een zeer vruchtbare omgeving voor alle kunstenaars – al dan niet met een handicap – om ideeën uit te wisselen, te experimenteren, te creëren. U raadt het al, mijn interesse was gewekt.

De Negende Kunst

Zoals de titel Knock Outsider Komiks al doet vermoeden, gaat het hier vooral om werken van de Negende Kunst, oftewel: het stripverhaal. Altijd is er die link tussen beeld en woord, en wordt er echt een verhaal verteld. Wat een openbaring in tijden die volgens sommigen de dood van de narratieve kunst verkondigen. Ook de vorm van de tentoonstelling is zeer interessant. Eerst krijg je de kunstwerken te zien en pas later kan je op een naamkaartje meer informatie over de kunstenaar lezen. Hierdoor kijk je zonder vooroordelen naar een kunstwerk.

De eerste zaal is gevuld met allerhande striptekeningen. Jean Leclercq vergroot en herwerkt de tekeningen van onder andere Kuifje, Suske & Wiske en Marvel. Dit doet hij met balpen en aquarel op karton dat hij recupereert van huisvuil. De volgende muur is gevuld met zwart-wit pentekeningen van stripverhaal-pagina’s van Pascal Leyder. Allen heel vluchtig en snel getekend. Ze ogen kinderlijk en ongestructureerd. Het duurt even voor ik door heb dat het kopieën van bestaande pagina’s uit stripverhalen zijn. De eerste die ik herken is afkomstig uit de Blauwe Lotus van Kuifje. Op het kaartje naast de werken leer ik dat in het atelier een honderdtal platen uit strips werden voorgelegd aan Leyder, en dat hij deze dan hertekende. Zijn overvloedige productie (hij tekent zonder erbij stil te staan, en vult zo duizenden pagina’s), wordt gekenmerkt door een afschuw van de leegte. Op een schermpje aan de muur zien we de kunstenaar aan het werk. Hij tekent inderdaad alsof het niets is, heel snel en vluchtig, waardoor een eerder abstract dan waarheidsgetrouw geheel ontstaat. Dit is ook te merken aan de tekst die hij heel snel, en bijna onleesbaar krabbelt.

Jezus Tristus

In de volgende ruimte stoot ik op, voor mij persoonlijk, het meest geslaagde werk van de tentoonstelling: ‘Het Verluchte Evangelie van Jezus-Tristus’. Het is een samenwerking tussen Yves Alagbé en de kunstenaars van La «S» Grand Atelier, waarbij de beroemde bijbelillustraties uit 1886 van Gustave Doré opnieuw werden geïnterpreteerd en ook de bijbelverzen werden herschreven. Het resultaat wordt getoond in een twintigtal abstracte afdrukken van bijbelse taferelen, allen in een verschillende stijl van verschillende makers, maar die samen een mooi geheel vormen. Vooral de herschreven bijbelverzen eronder zijn hilarisch. Ze vertellen het verhaal van Jezus-Tristus, “het verhaal van een vrouw die in een man verandert om te sterven op het kruis en al het leed van de wereld op zich te nemen”. Gelukkig ben ik alleen in de zaal, want ik kan mijn lachen maar moeilijk bedwingen. Een voorbeeld: “Diezelfde nacht vroeg de dochter van de koning der Triesten om de baard van Vollebaard, daar zij niet aan zijn echtheid geloofde. Men bracht haar het hoofd van Vollebaard, en zij moest toegeven dat, ja, het toch wel een echte baard was. Zij viel ten gronde en gaf de geest aan de eeuwige Vreugde.” Net zoals ik.

Indrukwekkende afdrukken

Op de verdieping staat een indrukwekkende installatie van Adolpho Avril en Olivier Deprez, getiteld ‘Na de dood, na het leven’. Het is een geheel van etsen aan touwen, die gespannen zijn rond de drukpers waarmee ze werden gemaakt. Er wordt een film geprojecteerd, die gemaakt blijkt te zijn met de etsen die we zien hangen. De beelden zijn abstract, donker en in mijn ogen zelfs een beetje luguber. De geluiden die uit de koptelefoon komen zijn luid en schertsend. De film vertelt een verhaal van dokter A. en verpleger O., parallel met een verhaal over hoe de kunstenaar de etsen en de film maakt. Een goed opgebouwde raamvertelling waarmee de kunstenaar perfect in zijn opzet slaagt. Ik word er even stil van.

Wat mij het meest zal bijblijven van deze tentoonstelling, is dat de kunstenaars die op deze tentoonstelling getoond worden, op geen enkel moment moeten onderdoen voor hun “normalere” collega’s – wat dat ook moge zijn. Hun werken zouden uiteindelijk ook niet in een apart museum getoond moeten worden, maar in de tussentijd is dit museum een mooi initiatief. Hier primeert het werk op de kunstenaar.