“Ik had nooit gedacht dat ik een quotum zou verdedigen”

Op de academische opening in de Bozar luidde rector Caroline Pauwels dinsdag, samen met haar ‘rector for one week’ Jana Goyvaerts, het academiejaar 2017-2018 in. Een eerste interview van het academiejaar met Caroline Pauwels over quota en het nieuwe academiejaar.

Genderquotum

Voorbije week maakte u bekend dat er een quotum zal worden geïntroduceerd voor het aantal vrouwelijke professoren aan de VUB. Onder andere op Facebook kwamen hierop negatieve reacties. Deze maatregel zou zelf seksistisch en discriminerend zijn. Zijn deze bezwaren terecht?

Caroline Pauwels: “Ik begrijp die kritieken wel. Ik denk dat ik ze zelf ook had kunnen formuleren, maar wij hebben gekeken naar de cijfers en daaruit blijkt dat zo’n quotum nuttig is. Op tien jaar tijd is het aantal vrouwelijke academici met slechts één procent gestegen tot een totaal van 28 procent. Daarmee zijn we nog steeds koplopers in Vlaanderen waar het gemiddelde 25 procent is. Als de stijging op dat tempo toeneemt zal het nog vijftig jaar duren alvorens we de beoogde één derde verhouding bekomen. Er zijn evenveel vrouwen als mannen die doctoreren dus moeten we ons de vraag stellen waarom zij systematisch niet doorstromen tot docent. Er is veel over nagedacht, maar een quotum bleek de beste oplossing. Ik had nooit gedacht dat ik quota zou verdedigen, maar de inspanningen die we nu leveren zijn blijkbaar niet voldoende. Jaar na jaar worden de streefcijfers gepresenteerd, maar dan wordt daar niet mee gewerkt. Het genderactieplan bestaat al sinds 2004, maar we hebben nog geen verschil kunnen maken. Er zit dus blijkbaar structureel iets verkeerd en de discussie moet veel scherper worden gevoerd. We moeten durven zeggen: ‘Dit functioneert niet goed genoeg!’”

Welke maatregelen moeten er dan worden genomen?

“In de selectiecommissies zelf moet een genderevenwicht bereikt worden waarbij vrouwen niet zomaar opzij geschoven kunnen worden. Het is niet de bedoeling mensen specifiek aan te nemen op basis van hun gender. Ik wil ook niet enkel gezien worden als vrouw. We zijn allen wetenschappers en daar moet in de eerste plaats naar worden gekeken. Als vrouwen geen goede onderzoekers waren zouden ze ook hun doctoraat niet halen. Waarom is er dan nog zo’n verschil in aantal tussen man en vrouw onder de academici? Ik ben zeker niet tegen de man en de vraag waarom er minder vrouwelijke professoren zijn is dan ook geen schuldvraag. We moeten erover samenzitten en discussiëren. Het quotum zelf is al opgenomen in het Algemeen Strategisch Plan, maar het moet nog door verschillende geledingen gaan alvorens het kan worden goedgekeurd. Het is hoedanook een tijdelijke maatregel die moet gelden tot het doel bereikt is.”

Interdiciplinariteit

In uw toespraak op de academische opening sprak u over het neerhalen van muren tussen de verschillende faculteiten. Hoe wil u dat in de praktijk brengen?

“Die interdisciplinariteit maakt deel uit van het Algemeen Strategisch Plan 2030. We willen meer samenwerking creëren tussen de faculteiten. Zo wordt er gewerkt aan een keuzepakket waarbij je bijvoorbeeld vanuit de opleiding Fysica een vak uit de sociale wetenschappen kan opnemen en vice versa. We mogen niet meer in hokjes denken. Ik zeg wel: excellent in de diepte en relevant in de breedte. Het budget voor onderwijs en onderzoek moet dan ook over de faculteiten heen verdeeld kunnen worden, maar dat is moeilijk. Door het allocatiemodel wordt interdisciplinariteit nu eerder afgestraft dan aangemoedigd. Dat moet anders kunnen. Ik zit daarover nu samen met de decanen.”

Wat houdt het Algemeen Strategisch Plan 2030 nog allemaal in?

“We willen vooral onze waarden in de verf zetten. Vrijheid blijft zo een belangrijke waarde, meer bepaald vrijheid van onderzoek, maar ook gelijkheid en gelijkwaardigheid. We ijveren voor een gelijke man-vrouw verhouding en daarvoor zijn soms helaas tijdelijke quota nodig. Ten slotte is er nog verbondenheid. In de eerste plaats tussen de VUB en de stad en verder met de hele wereld. Tegen 2050 zal zeventig procent van de wereldbevolking in een stad leven. We moeten daar als universiteit over nadenken en op anticiperen.

Verder hebben we ook onze missie scherper gesteld, maar die is uitgebreid en ken ik niet helemaal van buiten (lacht). Hieruit volgt de visie van de VUB. Concreet bestaat deze uit vier ‘werven’: de VUB als werk- en studieplek, als lerende en zelflerende universiteit, als plaats van open onderzoek en verbondenheid. We gaan trachten het onderwijsaanbod te hervormen, onder meer door nieuwe vormen van studeren in te voeren en door van elkaar te leren. De alumniwerking moet ook beter kunnen. Hoewel we een prachtige oud-studentenbond hebben moeten alumni nog meer bij de universiteit betrokken worden.”

Gent en Leuven

Op de Leuvense academische opening maakte rector Luc Sels bekend dat hij het academiejaar zou willen hervormen. Daarbij zou onder andere de eerste zit voor de kerstvakantie plaatsvinden en de herexamens al in juni. Hij hoopte hierbij dat andere instellingen zijn voorbeeld zouden volgen. Heeft de VUB plannen in die richting?

“Het is niet de eerste keer dat een dergelijke herziening van het academiejaar ter sprake komt. Met ons is daar in elk geval nog geen overleg over gepleegd. Ik vind dat we daarover in de eerste plaats moeten horen bij de studenten en docenten. Er zijn zeker voordelen aan zo’n hervorming, maar we moeten ook kijken wat de nadelen zijn. Studenten hebben alle baat bij een langere vakantieperiode, maar dit moet natuurlijk ook het onderzoek ten goede komen. We zijn dus niet geneigd om hier onmiddellijk in mee te gaan. Er is hiervoor momenteel geen draagvlak op de VUB, maar we moeten het wel op tafel durven leggen.”

“Ik ben opgelucht dat de verkiezingen achter de rug zijn en we terug met vijf zijn. Er liggen veel te veel belangrijke zaken op tafel om tijd te verliezen met aanslepende stemrondes. Ik heb met hun beide al verschillende gesprekken gehad. De VUB heeft een alliantie met de Universiteit van Gent. We kunnen samen veel zaken bereiken. Rik Van de Walle ken ik persoonlijk. Ik heb meer dan veertien jaar met hem samengewerkt. We waren allebei onderzoeksdirecteur van een departement bij IMEC. Dat maakt het contact dus gemakkelijk.”

Wat vond u van de academische opening?

“Ik ben blij dat we opnieuw hier in de Bozar konden openen. Het is een teken van verbinding tussen de VUB en Brussel. Ook het evenement ‘Mindblowers’ gisteren in de KVS was daarvan een goed voorbeeld. De opening toont waar onze universiteit voor wil staan: een kruisbestuiving van kunst, cultuur en wetenschap. Ik hoop dat we onze boodschap goed hebben laten overkomen: vrij onderzoek brengt ons everywhere! En uiteraard vond ik Arno ook geweldig.”