Onze ‘groene’ campus

Hoe groen is onze groene VUB-campus eigenlijk? En hoe zet de VUB zijn woorden om naar daden? Vragen die wij ons als ecologisch bewuste studenten maar al te vaak stellen. We zochten een antwoord.

De VUB profileert zichzelf maar al te graag als zijnde een ‘groene universiteit’. Letterlijk genomen omwille van al het groen op de campus maar ook op vlak van een duurzame ontwikkeling. Wat merkt een student daar nu van terwijl hij zich na een TD een weg baant door een grasveld vol plastic bekers of wanneer hij na de les geen blijf weet met zijn leeg frisdrankblikje wegens een gebrek aan PMD zakken. De Moeial sprak met Rebecca Lefevere, coördinator milieuzorg, mobiliteit en duurzame ontwikkeling op de VUB. Ook spraken we de enthousiastelingen van het Green Team en namen we contact op met het Brussels Studentengenootschap (BSG) om meer te weten te komen over de aanpak van de VUB.

In 2011 werd door de VUB een duurzaamheidsvisie vastgelegd. Daarin staan 23 doelstellingen voor een duurzame universiteit centraal, maar die zijn alles behalve concreet en intussen op sommige gebieden gedateerd. In februari vorig jaar werd een stakeholdersforum gehouden waarin nieuwe visies en doelstellingen op tafel werden gelegd. ‘Duurzaamheidsvisie 2.0’ kwam tot stand. Er wordt nu gewerkt rond vier centrale thema’s: onderwijs, onderzoek, outreach en bedrijfsvorming. Enkel als op alle vier de gebieden de doelstellingen zijn bereikt, bekomen we een duurzame campus. De prioriteiten liggen bij energie-efficiënte infrastructuur, afvalbeheer, logistiek en mobiliteit. De VUB hoopt tegen 2030 haar nieuwe doelstellingen te bereiken en een voorbeeldrol te kunnen spelen. Momenteel worden er volop cijfers verzameld om de volledige CO2-uitstoot van de VUB in het jaar 2016 te berekenen. Met behulp van deze cijfers en de Sustainable Development Goals (SDGs), opgesteld door de Verenigde Naties, zullen de doelstellingen van 2011 zo spoedig mogelijk herschreven worden.

Een van de grootste aandelen in die CO2-uitstoot ligt waarschijnlijk bij de vliegreizen van het personeel. Dat is een belangrijk nieuw werkpunt volgens de duurzaamheidscommissie. Al zal dat geen gemakkelijke opgave worden. Er wordt verwacht  dat het personeel zich er meer bewust van wordt, mee zoekt naar alternatieven of anders de uitstoot compenseert door te investeren in duurzame fondsen. Een ander struikelblok is de controverse tussen de doelstellingen van de VUB omtrent internationalisering enerzijds en duurzaamheid anderzijds.

Ook een belangrijk agendapunt in het nieuwe duurzaamheidsbeleid is ‘divestment’. Er moet gedesinvesteerd worden in fossiele brandstoffen en er moet geïnvesteerd worden  in eigen duurzame infrastructuurprojecten. Momenteel investeert de VUB enkel nog in ethische fondsen. Het spijtige is dat ook deze nog niet helemaal fossielvrij zijn. Het probleem daar is dat banken deze fondsen nog niet aanbieden. Bij de meesten gaat nog twee tot vijf procent uit naar fossiele brandstoffen. Dat is het punt waarop alle Belgische universiteiten die willen desinvesteren, vastzitten. Wordt het dan niet stilaan tijd voor een coalitie tussen de universiteiten om de banken iets duidelijk te maken?

Ecologisch afstuderen

De VUB trekt haar aanpak rond duurzaamheid door naar de studies zelf. Zo kunnen studenten hun studies Biologie afronden met een master ‘Human Ecology’ en zal er, dankzij het nieuwe duurzaamheidsbeleid, binnenkort een interdisciplinaire opleiding ‘Sustainability’ komen. Die laatste zal cursussen omvatten die zowel wetenschappen, policy making en management inhouden. Bovendien wordt er in alle faculteiten rekening gehouden met duurzame ontwikkeling. In de faculteit ES wordt er veel belang gehecht aan duurzame logistiek en in de richting Ingenieurswetenschappen: Architectuur wordt gewerkt  rond circulariteit. Verder plant men het onderwijs bij te schaven. Docenten zullen voortaan door middel van workshops bijleren over de relevantie van duurzaamheid.

Initiatiefnemers op de VUB

Aan de VUB wordt rond duurzaamheid gewerkt in een commissie van vijf personen; Prof. Cathy Macharis, Prof. Hubert Rahier, Dhr. Nic Van Craen (algemeen beheerder van de VUB, nvdr), Lisa Wouters en Rebecca Lefevere. Deze commissie is opgedeeld in verschillende werkgroepen. Dat zorgt voor een efficiëntere communicatie. Verder zijn er werkgroepen ingericht binnen de verschillende faculteiten, die intussen een sterk netwerk beginnen vormen.

Ook bij de studenten leeft de wil om verandering te brengen. Zo bestaat de studentenvereniging ‘Sociaal Ecologische Activisten’ (SEA) alsook het Green Team. Dat team staat in nauwe samenwerking met de eerder vernoemde duurzaamheidscommissie. Ze trachten het containerbegrip ‘duurzaamheid’ te vertalen naar de studenten aan de hand van tal van projecten. Zo introduceerden zij het concept ‘Buurderij’, waarbij je kwaliteitsproducten van lokale boeren kan bestellen, op de VUB. Hoewel het project nog in zijn kinderschoenen staat, bereiken ze in totaal al meer dan driehonderd leden en worden er wekelijks 15 tot 20 bestellingen geplaatst. De volgende stap voor het Green Team is het project ‘Green Impact’. Dit bottom-up initiatief probeert duurzaamheid te vertalen naar de studenten en medewerkers met als doel samen de ecologische voetafdruk van onze universiteit te verkleinen. Het is het geknipte project om je eigen verantwoordelijkheid op te nemen met behulp van een lijst van vijftig acties.

Wanneer we het Green Team vroegen of ze voldoende bereik hebben op de VUB was het antwoord een korte en krachtige ‘neen’. Zo klonk het ook bij Rebecca Lefevere van de duurzaamheidscommissie. Ze hebben het gevoel dat er steeds in dezelfde poel wordt gevist. De mensen die geïnteresseerd zijn worden bereikt, maar eigenlijk zou iedereen er weet van moeten hebben. “Duurzaamheid is niet ‘sexy’ genoeg voor studenten”, aldus het Green Team. Momenteel werken alle teams hard aan het creëren van meer visibiliteit.

Tofu en andere curiositeiten

Het paradepaardje van de VUB op vlak van duurzaamheid is het restaurant. Daar wordt dagelijks een vegetarische en een veganistische maaltijd aangeboden. Terwijl de VUB duidelijk nog niet klaar was voor de, intussen van de kaart geschrapte, insectenburgers blijken tofu en sojaburgers een schot in de roos. Maar ook niet-‘tofu lovers’ krijgen evenwichtige en duurzame maaltijden voorgeschoteld. Het restaurant werkt met biologisch gekweekte groenten, gedoseerde maaltijden en let heel erg op haar afvalbeheer. Overschotjes worden ingevroren en regelmatig afgewogen. Dit maakt dat er slimmer kan aangekocht worden. “Het keukenteam is intussen ook al zo goed afgestemd op het leven van de studenten, dat ze de middag na een populaire TD weten dat ze minder porties moeten voorzien”, lacht Rebecca Lefevere. Alle vis die wordt geserveerd is duurzaam gevangen en tonijn is inmiddels van het menu geschrapt.

Dat alles maakte dat het restaurant van campus Etterbeek op 29 maart het ‘GOOD FOOD’-label ontving van Brussels minister van Leefmilieu, Céline Fremault (cdH). Spijtig genoeg heeft de VUB nog steeds een beperkt budget en  het is ook moeilijk om de prijzen van de menu’s te verhogen. Als studenten zijn we uiteraard blij met de democratische prijzen die het restaurant ons biedt, maar ze roepen wel de vraag op over hoe ecologisch of ethisch verantwoord het vlees op ons bord is. In ieder geval doet de VUB-resto, met de middelen die er zijn, zoveel mogelijk.

Doe de bekers nog eens vol!

Zoals geweten is het uitgaansleven op de VUB sterk aanwezig. Maar er is een keerzijde aan de medaille. Op TD’s worden nog steeds gigantische hoeveelheden plastic bekers verbruikt, die later hoogstwaarschijnlijk achteloos op de grond belanden. Vorig academiejaar heeft een werkgroep, bestaande uit leden van het Green Team, de dienst studentenbeleid, de studentenraad en het BSG hier een oplossing voor proberen vinden. Hieruit kwam het idee van herbruikbare bekers voort. Zo een herbruikbare beker kon men dan, in ruil voor een waarborg, op elk evenement in de BSG-zaal bemachtigen. Jammer genoeg kwamen bij het project nog extra kosten kijken om de bekers grondig te reinigen. Hetzij door een externe firma of door het aankopen van een dure vaatwasmachine. Daarvoor was vorig academiejaar onvoldoende budget. Ook stonden de verenigingen op de VUB sceptisch tegenover het voorstel. Dat zorgde ervoor dat het project niet werd verdergezet. Momenteel wordt er nog verder gedacht over het concept, maar er moet worden gezocht naar een groter draagvlak en een efficiëntere werkwijze.

Sorteren

Op de campus staan een aantal sorteerbakken verspreid en in elk leslokaal vinden we naast vuilnisbakken voor restafval ook papiermanden terug. Voor ons leeg frisdrankblikje echter moeten we na de les op zoek naar een vuilnisbak voor PMD. Momenteel wordt er veel extra materiaal aangekocht door de VUB en onlangs zijn er al heel wat vuilnisbakken bijgezet. Dat je niet in elk lokaal je blikje kwijt kan, is een heel bewuste keuze van de VUB. Voor het aanschaffen van dat materiaal is er een te beperkt budget, maar er is wel een parcours uitgestippeld van de populairste toegangswegen naar PMD vuilnisbakken.

Naast de gewone vuilnisbakken vinden we aan de esplanade enkele rare kolossen terug met een zonnepaneeltje er bovenop. Het zijn comprimerende vuilnisbakken wat wil zeggen dat ze het restafval samendrukken tot de meest compacte vorm. Wanneer ze vol zitten wordt via de stroom opgewekt door het zonnepaneeltje een signaal gestuurd, om zo het ophalen van het vuil beter te organiseren.

‘Op een groene campus als de onze is er toch zeker plek voor een composthoop’, zou je dan denken. Vroeger had de VUB namelijk een composthoop en een groentetuin. Nu die groentetuin er niet meer is, is er eigenlijk nog weinig nood aan compost. De studenten die op kot zitten in de Nieuwelaan kunnen wel hun groente-, fruit- en tuinafval (GFT) kwijt in de tuintjes tussen de spoorweg en de koten.

Infrastructuur van de VUB

Hoewel er op de website van de VUB een rubriek ‘duurzaam op kot’ bestaat, stralen de campuskoten alles behalve duurzaamheid uit. Van isolatie is weinig sprake en over de verwarming wordt misschien beter niet gesproken. De nieuwbouw daarentegen wordt volgens betere, actuele normen gebouwd. De bouw volgt de ‘trias energetica’, in de eerste plaats dient de energievraag tot een minimum te worden beperkt, overigens wordt de nodige energie uit hernieuwbare bronnen gehaald en als laatste kan men pas denken aan het gebruik van fossiele brandstoffen dat tevens op een zo efficiënt en schoon mogelijke manier dient te gebeuren. De gebouwen zijn compact ontworpen, zullen goed geïsoleerd worden, uitgerust zijn met efficiënte verlichting en voorzien zijn van een groendak. Toch hadden ze volgens de duurzaamheidscommissie net iets verder kunnen gaan, maar op advies van de studentenraad liet men het omwille van het gebruikersnut zo.. Het nieuwe zwembad daarentegen zal hét voorbeeldgebouw worden. Zeventig procent van het water zal worden gerecupereerd en het groendak zal regenwater opvangen en bufferen.

Op gebied van energietoevoer doet de universiteit het ook goed. De campus in Etterbeek koopt enkel nog groene stroom aan en de campus in Jette voorziet zichzelf gedeeltelijk van stroom aan de hand van het zonnepanelenpark dat maar liefst 1857 panelen telt. Verder wordt er in Jette stroom opgewekt door middel van een warmtekrachtkoppeling. Waarom kan een zonnepanelenpark op de campus in Etterbeek dat dan niet? Focussend op de ‘trias energetica’ wordt er eerst gedacht aan het verlagen van het energiegebruik, daarna pas kan men zich toeleggen op het opwekken van groene energie.

Al is het voor ons niet altijd even zichtbaar, de VUB blijkt grondig bezig te zijn met het verwezenlijken van een duurzame campus. Met haar nieuwe doelstellingen, en het bewerkstelligen daarvan, zou onze universiteit een echte voorbeeldrol kunnen opnemen op vlak van duurzaamheid. Maar aangezien vele handen licht werk maken, rekent de VUB hoofdzakelijk op bewustwording en medewerking van haar studenten en personeel.