Na meer dan acht jaar onderhandelen krijgt de International Students Site eindelijk zijn definitieve vorm

In december 2012 werd aangekondigd dat binnen de twee jaar de federale politie zou vertrekken uit de kazernes ter hoogte van de Kroonlaan. De VUB zag haar kans en werkte zo snel mogelijk een voorstel uit om de plek om te vormen tot een internationale site voor studenten.

Iets minder dan 200 bachelorstudenten Architectuur en 45 masterstudenten Polytech van de ULB en de VUB ontwierpen datzelfde jaar nog een plan waarin plaats was voor studentenkamers, aula’s en meer. Anno maart 2017 groeit het onkruid nog steeds onder de voeten van de federale agenten en lijkt de site nog altijd op een goed van de buitenwereld geïsoleerde gevangenis. Maar als alles volgens plan verloopt zou daar binnenkort verandering in moeten komen, en nu voor echt!

“Ik wil af van de term ‘kazernes’ omdat niemand in een kazerne wil komen logeren. De juiste naam is: International Students Site.” steekt Paul De Knop meteen van wal. De prorector van de VUB, ontvangt mij in zijn kantoor op de bovenste verdieping van gebouw M. Hij is acht jaar geleden begonnen met het project en toont zich uitgelaten dat er nu eindelijk schot in de zaak komt: “Wij willen een site ontwikkelen voor internationale studenten op de plek waar nu kazernes van de federale politie gevestigd zijn. Dit zijn niet de kazernes tegenover de campus maar de kazernegebouwen aan de Kroonlaan voorbij Etterbeek station. Het gaat over een oppervlakte van 44.000 vierkante meter die we samen zullen inrichten met de ULB.” Op de site bevinden zich authentieke kazernegebouwen van de voormalige rijkswacht en het doel is deze zo te renoveren dat er 650 nieuwe studentenkamers kunnen komen voor buitenlandse studenten.

Naast de studentenkamers wordt er ook een gebouw ingericht met services voor diezelfde internationale studenten zoals een wasserij, lockers, een bar enzovoort. “Nationale studenten mogen hier ook gebruik van maken, maar gezien buitenlandse studenten hier ook verblijven tijdens het weekend en de vakantieperiodes hebben zij meer nood aan zulke diensten. Bovendien komen er vier verschillende soorten studentenkamers. De ene student komt alleen, de andere met een partner en nog een andere student verlangt dan weer wat meer luxe. Aan de hand van deze verschillende wensen vier verschillende niveaus van luxe ingepland. De uitwerking daarvan moet nog gebeuren en zal opnieuw gebeuren in overleg met studenten. In het protocol staat dat de prijzen vergelijkbaar moeten zijn met de actuele prijzen van de studentenkamers. Iedereen is het ermee eens dat het betaalbaar moet blijven.”

Maar het houdt niet op bij studentenkamers. “De site moet levendig worden en multifunctioneel zijn”, aldus de prorector. “Er zullen terrassen worden aangelegd en de patio, het plein in het midden, zal een plaats worden met groene ruimte. Twee gebouwen zullen worden gebruikt als incubatoren (gebouwen waar nieuw opgestarte bedrijven zich in kunnen vestigen, nvdr.) die entrepreneurship moeten ondersteunen. En waarom ook niet meteen daar spin-offs bij zetten?”

“Daarnaast bevindt er zich in één van de kazernegebouwen ook nog eens een bioscoopzaal met 350 zitplaatsen. Stel dat de Rode Duivels spelen, wel dan maken wij die zaal ter beschikking voor de studenten. Ik weiger om ze af te breken.
De rijkswacht had daar alles, van bibliotheken tot cinemazalen dus waarom zouden we dat slopen? We hebben wel veel gediscussieerd over de overdekte manege die aanwezig is op de site. Ik heb opnieuw gepleit om die te behouden en in te richten als een overdekte evenementenhal. Hier kunnen dan sustainable food markets worden georganiseerd zoals ze dat nu in Gent in een kerk doen, overigens een zeer goed gebruik van een kerk vind ik.”
De universiteiten hebben echter niet het alleenrecht op de grond. In verschillende gebouwen langs de buitenranden komen appartementen voor gezinnen, die eigendom zijn van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Dat het project niet van vandaag op morgen kan worden gerealiseerd blijkt alvast uit de tijdspanne waarover de overhandiging van de site zal hebben plaatsgevonden. Als alles volgens plan verloopt zou de overdracht in april 2017 notarieel worden ondertekend. Het verkrijgen van die handtekening heeft de VUB dan zo’n dikke acht jaar gekost. “Tijdens die periode heb ik met tal van sleutelfiguren moeten spreken. Momenteel is de site nog steeds in handen van de federale overheid onder de Regie der Gebouwen, een bevoegdheid van Jan Jambon (N-VA, nvdr.). Vroeger was Annemie Turtelboom daarvoor verantwoordelijk en daarna was dat Servais Verherstraeten. U merkt het, ik ben er al lang mee bezig. Jambon zou het nu overdragen aan Rudi Vervoort (PS, nvdr.) van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Politiek gezien ligt dat dan weer moeilijk want dat wil zeggen dat N-VA iets moet overdragen aan PS. De gelden om de kazernes te kopen zitten dan weer bij Didier Reynders van de MR. Daarnaast hebben we ook gesproken met de buurtbewoners en de gemeente en hebben we tal van werkgroepen gehad voor het project.”

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zal dertig miljoen euro vrijmaken voor de aankoop van de kazernes en nog eens vijf miljoen voor de verwijdering van asbest. Daar bovenop maakt Europa 11,5 miljoen euro vrij voor de ontwikkeling van de site. Die Europese centen zouden geïnvesteerd worden in de renovatie van de gebouwen en het ontwerpen van een honderdvijftig tal modelkoten. De overige vijfhonderd koten dienen gefinancierd te worden door de VUB zelf. Om de kosten te drukken zullen de incubatoren zelfbedruipend moeten zijn wat wil zeggen dat ze hun eigen kosten zullen moeten financieren aan de hand van hun inkomsten. “Het voorstel dat nu op tafel ligt werd voorgelegd aan de raad van bestuur van de VUB en binnenkort ook aan die van de ULB. Als we alle financieringen optellen, komen we nog steeds vier miljoen euro tekort. Ik heb aan de raad van bestuur een co-financiering voorgesteld van twee miljoen euro omdat de kosten fifty-fifty worden verdeeld tussen de VUB en ULB. Het geld zou komen uit de investeringsbegrotingen van de VUB, maar vier miljoen euro ten opzichte van wat er gerealiseerd wordt is weinig geld”, aldus De Knop. Als toevoeging op het ‘co-financieringsmodel’ bekijkt De Knop ook ‘PPS’ voor de kamers: “Hierbij zorgt een private partner voor het onderhoud, ontwerp en design van de koten terwijl de universiteiten nog steeds een leidinggevende functie uitoefenen.” Hoewel de prorector erg enthousiast spreekt over het project herinnert hij ons eraan dat het belangrijk is om bij de kern van de zaak te blijven: “Iedereen heeft nu wilde ideeën maar in eerste plaats moet het een studentensite blijven die toegankelijk is voor iedereen en vooral gericht is op internationale studenten.”

Een open site voor iedereen

Openheid is dus key, iets dat campus Etterbeek vandaag mist, vindt De Knop: “De kazernes, die momenteel een gesloten geheel vormen, zullen worden opengetrokken via verschillende doorgangen zodat het een open site is, niet alleen voor studenten maar ook voor de buurt. Deze campus (campus etterbeek, nvdr.) heeft zijn waarde maar is eigenlijk te veel met de rug gebouwd naar de stad en doet denken aan een ghetto. Dat is niet echt levendig, zeker  als je onze campus gaat vergelijken met Antwerpen, Hasselt of Leuven waar je bijvoorbeeld in de stad op een terrasje kan gaan zitten. Met dit project proberen we die openheid nu wel te realiseren: voor de studenten, maar ook voor de buurtbewoners.”

De Knop wil dus de bewoners van de omliggende wijken betrekken in het project, iets dat erg nodig blijkt. Met een plan dat voor een plotse toename aan studenten zou zorgen in een voornamelijk residentiële wijk waren de buurtbewoners aanvankelijk niet opgezet. “De omwonenden hadden inderdaad zijn zorgen. Op een dag stond er in de krant iets geschreven over 6.500 kamers, een getal dat de schrijver ergens dacht gehoord te hebben en meteen stond het hele college van de gemeente Elsene in mijn kantoor.”

Dat getal blijkt achteraf niet zomaar uit de lucht gegrepen. Aan het begin van het project sprak men van een tekort aan 1.800 koten in totaal voor beide universiteiten (ULB en VUB) dat op die site kon worden weggewerkt. De Knop doet daar nog een schepje bovenop: “Tegenwoordig heeft de ULB nood aan vijfduizend nieuwe kamers. Oorspronkelijk was het plan om de site volledig om te bouwen tot studentenkamers, maar zo gaat dat in het leven. We zijn voor het maximum haalbare gegaan en wat mogelijk was in de compromis. Wij krijgen nu de helft van die 650 geplande studentenkamers”, vertelt Paul De Knop. Dat de VUB relatief meer kamers krijgt dan de ULB, die nog steeds een grotere universiteit is, kan hem niets schelen: “So what, zo heb ik dat onderhandeld. Een oude aap moet je geen smoelen leren trekken. Het idee is hier begonnen en we hebben er ook heel wat werk in gestoken.” Hoe de verdere samenwerking met de ULB zal verlopen blijft ook nog afwachten: “Ooit heeft Dehaene gezegd: ‘Een probleem moet je pas oplossen als het zich stelt.’ We moeten eerst zien dat dit project door Europa wordt goedgekeurd, want als zij het project alsnog afwijzen, wat zeer onwaarschijnlijk is, kunnen we niets meer doen.”
De ‘verpauperde en marginale wijken doen heropleven’ was ook één van de eerste doelstellingen van het project en dat is het nog steeds: “Het moet ook een levendig project worden voor de omgeving. Vandaar die dwars doorgangen en de patio. Een internationaal getint restaurant kan ook interessant zijn voor de buurtbewoners.”

Een “once upon a lifetime opportunity”

Vanaf dat het domein wordt overgedragen van de federale regering naar het Gewest zal het in fases worden vrijgegeven omdat de federale politie nog steeds aanwezig is in de kazernes, hetzij in mindere mate. “Het eerste deel zal al worden vrijgegeven eind april dit jaar terwijl het laatste deel pas begin januari 2018 vrij zal zijn. Het hele project moet daarna gerealiseerd zijn tegen eind december 2023 dus er zit druk op de ketel. Nu, dat lijkt misschien veraf, zeker als je nu student bent en tegen dan al bent afgestudeerd, maar de realisatie van de U-residence bijvoorbeeld, heeft 13 jaar geduurd. We moeten nu dat team gaan samenstellen. We hebben een ingenieur-architect nodig, een financiële man of vrouw enzovoort. Er is noodzaak aan studentenkamers, incubatoren, winkels en horeca voor de leefbaarheid van studenten.”

Om de site volledig om te vormen tot een internationale hub zal er nog heel wat moeten gewerkt worden, maar Paul De Knop bekijkt het optimistisch: “Er zijn hier heel wat uitdagingen, maar ook opportuniteiten. Uitdagingen zoals: wat doen we als nog niet alle gebouwen volledig zijn vrijgegeven, wat voorzien we als tijdelijke bezetting? We willen geen krakers. Een pop-up project waar rector Pauwels zo vaak over spreekt, biedt mogelijkheden. Voor opportuniteiten kijk ik bijvoorbeeld naar de andere kant van het kanaal. De Britse universiteiten zien de Brexit eraan komen en willen de voordelen van Europa niet verliezen. Slim als ze zijn zoeken ze mogelijkheden om naar het continent te komen en binnenkort zitten we samen met een Britse universiteit om een samenwerking te bespreken. Een partnerschap kan, maar om de kazernes ter beschikking te stellen van een Britse universiteit, dan zeg ik: ‘No way! Wij blijven in the lead’.”

De Knop is nog niet van plan het project los te laten nu de overhandiging bijna is getekend: “Dit project is core business. Het gaat over onderwijs en start-ups. Het gaat over studenten. Het gaat over onderzoek, valorisatie en dat is onze core business en daar moeten we voor gaan. Natuurlijk bepleit ik mijn project, maar het werd ook al positief onthaald. Voor mij is dit een ‘once upon a lifetime opportunity’. We zullen nooit nog zo’n site kunnen bemachtigen in de omgeving dus dan moet je zeggen: we gaan ervoor, we maken er een levendige kern van.”