KultuurKaffee begint, na geschiedenis, te schrijven aan de toekomst

Met de sluiting van het KultuurKaffee op 24 januari 2015 verdween er een stukje geschiedenis van de campus in Etterbeek. De cultuurtempel van de VUB moet plaats maken voor nieuwbouw. Via onder meer een jongerenadviesgroep wil het ‘KK’ nu al de fundamenten leggen voor een legendarische toekomst.

In 2018 krijgt het KK een nieuw onderkomen op de campus. In aanloop naar de opening wil het KK studenten structureel betrekken bij het ontwikkelen van hun toekomstige werking. Een eerste bijeenkomst lokte niet meer dan vijf studenten, maar vormde wel de start voor een nieuw tijdperk van het KK. Wim De Pauw, hoofd cultuurbeleid aan de VUB, kijkt uit naar de nieuwbouw en licht de weg naar het nieuwe beleid toe.

“Toen we wisten dat het KultuurKaffee afgebroken ging worden konden we kiezen: ofwel gingen we op zoek naar een alternatieve locatie op de campus, ofwel gingen we ons als nomadische organisatie profileren. We hebben doelbewust gekozen voor een nomadische werking in de stad.”

Sinds de sluiting kent het KK daarom een rondreizend bestaan in de vorm van het BANG!-festival. Twee keer per jaar strijkt dit festival neer op een andere locatie in Brussel en wordt er een externe curator aangesteld die de programmering op zich neemt. Onder curator Saskia De Coster was BANG! voor zes weken te gast in BOZAR, dit voorjaar heette het Brussels Art Institute curator Johannes Verschaeve (ook frontman van The Van Jets, nvdr) welkom en in het najaar brengt KK haar programma onder meer in de Beursschouwburg en KVS.

Ondanks inspanningen van KK, zoals het aanbieden van gratis knipbeurten en massages in een pop-up bar in BOZAR, blijkt het wel een uitdaging om studenten van de campus naar Brussel te lokken, geeft De Pauw toe: “Soms lukt het wel, soms is het moeilijk. Als we dan kijken wanneer het wel lukt, moet ik toch zeggen dat het vooral de iets toegankelijkere activiteiten zijn die de studenten bereiken. Zoals een bingoavond in het programma van Saskia De Coster en een karaokeavond bij Johannes Verschaeve.

Multidisciplinaire werking

Toch staat De Pauw achter de gemaakte keuze, ook met het oog op de toekomst. “Met de nomadische werking willen we van een bestaan, waar we vooral als een muziekclub bekendheid hadden, naar een multidisciplinair kunstencentrum uitgroeien waar verschillende kunstvormen worden gecombineerd. Daarom kiezen we er ook bewust voor om telkens curatoren uit een andere discipline aan te stellen.” De Pauw benadrukt dat in deze werking het oude profiel van het KK niet zal verdwijnen: “Ik denk dat KK nog steeds moet streven naar een profiel van een ontdekkingspodium. Dat is waar we altijd sterk in zijn geweest, en dat moeten we behouden. Het moet een plek zijn waar mensen dingen kunnen ontdekken en kunnen proeven. Een plek voor mensen met een gezonde interesse en nieuwsgierigheid naar wat vernieuwend en experimenteel is.”

Hoewel studenten tijdens het BANG!-festival met name op de toegankelijke activiteiten afkomen, wil De Pauw het KK in de toekomst dus niet populariseren. “We willen vooral jong en opkomend talent een plaats geven en dat linken aan nationale en internationale gevestigde waarden. Ik vind dat we een cultuur- en kunstaanbod moeten nastreven dat zich eerder in het alternatieve segment bevindt dan het commerciële. We zullen nooit te mainstreamgaan om het grote publiek of de massa te bereiken. We zitten straks weer op een universiteitscampus, dus we mogen ergens veeleisend zijn. Wat ik wel uit het BANG!-programma meeneem, is dat een gezonde mix van high brow– en low brow-cultuur interessant en relevant kan zijn. Het ene kan een opstap zijn om in contact te komen met het andere.”

Cultuurtoren

Inmiddels sieren bouwkranen de horizon van de campus op de plek waar het nieuwe onderkomen van het KK moet verrijzen. Op 13 juni legt Sven Gatz, Vlaams minister van Cultuur, de eerste steen. In het voorjaar van 2018 moeten de werken afgerond zijn, en kan het KK beginnen met het uitbouwen van haar nieuwe werking. De Pauw is alvast enthousiast: “Het is echt mooie architectuur van het gerenommeerde architectenbureau Conix Architects. Het cultuurgebouw vormt straks toch wel de aantrekkingspool tot de campus.”

In de zogenaamde cultuurtoren beschikt het KK straks over een café ingericht door beeldend kunstenaar Walt Van Beek. Het café is door een sas gescheiden van de concertzaal die 300 staanplaatsen telt en een uitschuifbare tribune met plaats voor 80 personen heeft. Dit biedt volgens De Pauw de mogelijkheid om producties in betere omstandigheden te presenteren dan in het oude gebouw. “In de oude situatie zat je constant met het conflict van caféruimte en culturele functie. Dat had als voordeel dat mensen soms iets kwamen drinken en zo in contact kwamen met wat er toevallig die avond geprogrammeerd stond. Maar het had toch vooral ook een aantal nadelen op het vlak van wat je daar kon brengen. Theater, dans of hele subtiele luistermuziek waren moeilijk.”

Het nieuwe gebouw is daarom veel geschikter om de multidisciplinaire ambitie te verwezenlijken volgens De Pauw, met name ook omdat op de eerste en tweede verdieping galerijruimtes worden gerealiseerd van respectievelijk 160 en 200 vierkante meter. Naast de functie van ontdekkingspodium wil KK zich dan ook gaan richten op beeldende kunst, waarbij de link tussen kunst, wetenschap en maatschappij centraal staat. Bijvoorbeeld door een kunstenaar en een wetenschapper samen te laten werken rond één thema. Een andere prioriteit ligt op het gebied van omkadering van de programmering, geeft De Pauw aan: “We willen ons publiek, studenten, niet beschouwen als passieve cultuurparticipant. We willen ze ook actief betrekken bij wat er gebeurt, bijvoorbeeld door rond tentoonstellingen een heel randprogramma op te stellen van verdiepende activiteiten.”

Jongerenadviesgroep

Met het betrekken van de studenten wacht het KK alvast niet tot 2018. Aan de hand van een jongerenadviesgroep wil het KK jongeren de kans geven om het toekomstige cultuurbeleid aan de VUB vorm te geven. “Op het moment dat we in dat nieuwe gebouw zitten, willen we studenten en jongeren op een structurele manier betrekken. Want het gaat niet enkel over studenten, maar ook over jongeren uit de buurt, mensen die betrokken zijn bij jeugdhuizen, verenigingen en scholen”, vertelt De Pauw.

“Vroeger was het vaak zo dat studentenparticipatie op een organische manier groeide. Mensen stapten binnen met een idee en dan keken we of we dat konden realiseren. Nu willen we dat op een gestructureerde manier organiseren. Die jongerenadviesraad heeft een aantal doelstellingen. Ten eerste willen we hen betrekken bij de evaluatie van onze eigen werking. Daarnaast willen we hen ook vragen wat hun ideeën zijn over de toekomstige werking en programmering. Ten derde willen we geëngageerde en gemotiveerde jongeren de kans geven, en ook stimuleren om zelf initiatieven te nemen. Initiatieven die wij met hen echt concreet vorm kunnen geven.”

Woensdag 4 mei vond reeds de eerste brainstormsessie van de jongerenadviesgroep plaats. Na een inleidende quiz over het spraakmakende verleden van het KK werden de aanwezigen gevraagd om in tweetallen de huidige en toekomstige programmering, de link met Brussel, de rol van vrijwilligers, de communicatie en de doelgroep van het KK in steekwoorden te vatten. De interessantste bevindingen werkt het KK uit om verder te bespreken in een volgende bijeenkomst.

Met een opkomst van vijf jongeren bleek het animo onder studenten niet heel groot. Desalniettemin is De Pauw blij met de komst van een klein aantal gemotiveerde studenten die zich willen inzetten. “Het plan is om vier keer per jaar de adviesgroep bijeen te roepen. Jongeren die interesse hebben om mee te denken over de toekomst van KultuurKaffe kunnen een mailtje sturen naar cultuur@vub.ac.be. Wij nodigen ze dan uit voor de volgende jongerenadviesgroep. Het is echt de bedoeling dat het concrete projecten gaat opleveren.”