Zijn duurdere frieten een oplossing voor overgewicht bij studenten?

Ruim 200 VUB’ers hebben zich online aangesloten bij Dagen Zonder Vlees. Zij gaan, als het goed is, al twee weken vleesloos door het leven. In onze reeks over voeding brengen wij wekelijks een artikel waarin we met een frisse blik kijken naar wat er op ons bord ligt. Deze week: het frietexperiment.

Binnenkort zal VUB-onderzoeker Tom Deliens in het studentenrestaurant een experiment doen dat studenten hopelijk tot gezonder eten aanzet. Deliens doctoreert op gewichtstoename van studenten en hij merkte al snel dat zij niet altijd zo gezond eten. “De overgang van de middelbare school naar het studentenleven is zeer ingrijpend. Vooral als studenten op kot gaan zie je dat hun leefgewoonten drastisch veranderen. Opeens moeten ze zelf voor hun eten en drinken zorgen. Dat betekent dat ze vaak kiezen voor convenience food: eten dat weinig moeite kost om klaar te maken.”

Ook de sportieve hobby wordt vaak aan de kant geschoven. Die hobby vervangen ze vervolgens meestal niet met een andere fysieke activiteit. Bovendien speelt ook alcoholconsumptie een grote rol. “Dit alles kan op lange termijn bijdragen tot overgewicht. Deze periode lijkt mij dan ook cruciaal om toekomstig overgewicht te voorkomen”, zegt Deliens.

Deliens besloot om te gaan testen of prijsmodificaties in het studentenrestaurant invloed zouden hebben op de consumptie. “Het viel me op dat studenten ontzettend vaak frieten nemen bij hun menu, terwijl ze eigenlijk even gemakkelijk kunnen kiezen voor rijst of aardappeltjes. Door de prijs van frieten te verhogen willen we kijken hoe ver de prijs moet stijgen eer studenten voor een gezonder alternatief kiezen.”

Het experiment is opgebouwd in twee fases: eerst worden frieten vijftig cent duurder. Daarna verhoogt de prijs een euro. Tussen die momenten zit telkens een ‘normale week’, waarin de prijzen niet worden aangepast.

“De prijsverhoging werkt als een soort bestraffing. Maar uit de literatuur blijkt dat juist beloningen effectief zijn om mensen te stimuleren om anders te eten. Daarom zit er een tweede luik aan het experiment. Na de lentevakantie gaan we experimenteren met een prijsverlaging van groenten en fruit. We onderzoeken nog hoe we dat precies gaan aanpakken. We zouden bijvoorbeeld korting op menu’s kunnen geven als iemand kiest voor een stuk fruit als dessert in plaats van chocomousse. Het wordt afwachten wat het beste werkt, maar mijn gevoel zegt  dat de prijsverhoging zeker effect zal hebben.”

De perceptie bij studenten blijft toch dat gezonde voeding duurder is. Het is nog altijd een minderheid die beseft dat ook een gezonde maaltijd niet veel hoeft te kosten. “Ergens hebben ze daar gelijk in. Als je naar de Quick gaat, heb je voor 5,90 euro een menu met een grote hamburger. Dat zijn in een klap veel calorieën en je hebt ermee gegeten. Obesitas en diabetes zijn voor studenten nou eenmaal een ver-van-mijn-bed-show.”

Ongezonde voeding duurder maken werkt natuurlijk niet bij iedereen. Wie rijk is, kan het immers toch wel betalen.  “Het kan zelfs averechts werken: misschien gaan ze het dan juist kopen omdat ze denken dat duurder ook beter betekent.” Studenten zijn meestal wel prijsgevoelig, omdat ze per week maar een klein budget te besteden hebben. Critici van een ‘vettaks’ – een woord dat Deliens overigens schuwt – vinden dat een prijsverhoging niet genoeg effect heeft. Ze vergelijken het vaak met het duurder maken van sigaretten. Ondanks de prijs blijven veel mensen gewoon roken. Deliens vindt echter geen reden om het niet te proberen:  “Ik begrijp de kritiek op de vettaks, maar we zien ook dat roken bij meer en meer mensen een taboe aan het worden is. Er is een sociale druk die er vroeger niet was. Als we tien of twintig procent van de bevolking gezonder kunnen doen eten, dan denk ik dat we goed bezig zijn. Zelfs al trekt de kapitaalkrachtige populatie zich niets van een vettaks aan.”

Dat er iets moet gebeuren is voor Deliens klaar en duidelijk: “De gemiddelde Belg  heeft overgewicht, het gemiddelde BMI lag in 2008 op 25,3 en inmiddels zal dat weer gestegen zijn. En in de VS is de gemiddelde Amerikaan al bijna obees. We stevenen op een epidemie af en dus zijn alle middelen die helpen goed. We willen echt niet zomaar in de portemonnee van de student zitten. Daar gaat het niet om. We willen hen helpen om gezonder te eten.”

Gezond eten zou ook goed zijn voor je examenresultaten. “We hebben er een klein experiment over gedaan bij Ook getest op mensen. De controlegroep kreeg een dieet volgens de voedingsnormen, de tweede groep van vijf personen moest gedurende een week 65 procent van de opgenomen energie in vet consumeren. De richtlijn is 30 procent. Na die week namen we cognitieve testjes af en testten we hun subjectief gevoel. Wat bleek: de groep met het vettige dieet scoorde lager – hoewel het verschil klein was door de korte duur van het experiment. Een student is er zelfs ziek van geworden.”

“Niet alleen gezond eten is belangrijk. In de wetenschap evolueren we stilaan naar het onderzoeken van het totaalgedrag, terwijl we vroeger voedingsmiddelen isoleerden. Iemand die bijvoorbeeld elke dag een blikje coca-cola drinkt, heeft waarschijnlijk nog andere slechte gewoonten. Je kunt niet zeggen dat de cola dan de boosdoener is: het gaat om het totaalplaatje.”

Of het restaurant een vettaks gaat invoeren als de experimenten succesvol blijken, is nog niet bekend. Voorlopig zijn er nog geen plannen voor. Mocht er een voorstel komen, dan moet de Studentenraad dat goedkeuren. “Voor mijn experiment moest ik ook eerst goedkeuring krijgen van de Studentenraad. De studenten waren daar wel bezorgd over, maar de proef staat los van het beleid van het restaurant.”

Het experiment van Tom Deliens loopt sinds vorige week maandag. Het frietexperiment en het fruit en groenten-experiment duren beide vijf weken. Deliens is verbonden aan de vakgroep BIOM en BETR