Was het rectoraat een schip, dan bezwoer de rector in het stuurhuis woeste besparingsgolven. Maar wanneer het water hem aan de lippen komt, is het in de buik pompen of verzuipen voor de vakbonden. Een afspraak met twee gedelegeerden op de begane grond van het rectoraat. Zullen hun hete kolen nog volstaan om het schip veilig ter water te houden?
Geen vakbondslokaal dat zo de dagdagelijkse bekommernissen van een syndicalist uitschreeuwt als het kantoor van ACOD-hoofdafgevaardige Jo Coulier (ABVV). Tafels zijn verborgen onder stapels losse papieren, paletten belemmeren de vrije doorgang naar volgestouwde archiefkasten en muren doen dienst als uit de kluiten gewassen en veredelde prikborden.
Ook de laatste edities van De Moeial wisten hun plaats af te dwingen in Couliers bureau. De oktobereditie ligt open bij een artikel over het studentenprotest van 1986; enkele passages zijn zelfs aangemerkt met een markeerstift. Of ik toevallig last had van dictatoriale trekjes toen ik het nodig vond om de democratische structuren van het protest te bekritiseren? Het stemt hem als één van de medeoprichters van het toenmalige Algemeen Studenten Komitee (ASKO) duidelijk tot ongenoegen.
De stakende professor?
“Democratie is niet gemakkelijk; je wordt vanaf je geboorte antidemocratisch opgevoed. Je leert gehoorzamen, maar je wordt niet opgevoed tot kritisch zelfdenkend wezen. Ook de Vlaamse en de federale regering voeren een zeer autoritaire politiek waarbij alle inspraak monddood moet. De VUB heeft zich steeds beroepen op haar democratische traditie, maar we voelen de politieke ruk naar rechts. De laatste jaren merk je bij het middenmanagement steeds meer autoritaire trekjes, zowel op academisch, administratief als technisch vlak.”
“Sommigen willen noch onderhandelen met de bonden, noch met het personeel”, gaat Coulier verder. “Het aantal conflicten op de werkvloer neemt sterk toe. Ook professoren vinden steeds meer hun weg naar mij met klachten over pestgedrag en werkdruk. Van onderuit iets democratisch opbouwen vergt energie en tijd, maar zonder structurele verankering bloeit democratie op een bepaald moment dood. Op de VUB kenden we ten minste een experiment van democratisch zelfbestuur dat drie weken goed functioneerde.”
Goed, maar hoe wordt de democratie verankerd op de regionale staking van 8 december? “Als vakbond organiseren we een stakingspiket, daar komen we niet meer op terug.” Een slinkse sneer naar de liberale vakbond ACLVB, die te kennen gaf de strijdbijl te willen begraven als sociaal overleg in aanloop naar de nationale staking van 15 december iets oplevert. “Sociaal overleg bestaat uit een handvol topmensen die rond de tafel konkelfoezen met de regering en de bazen. Een staking is een moment waarop we democratie in de praktijk brengen, het zwaartepunt verschuift naar de werkplaats. Niet Rudy De Leeuw, maar de vakbondsmilitant organiseert het piket.” God noch meester voor kuitenbijter Coulier, die ook de vakbondstop niet ontziet.
“Menen de vakbonden dat de minister ervan wakker zal liggen dat ons restaurant gesloten is?”
Paul De Knop, VUB-rector
Even verderop in de gang luiden de klokken van de revolutie op meer gedempte wijze. Uit het VSOA-lokaal van hoofdafgevaardigde Tim Van de Voorde (ACLVB) weerklinkt kalmte en sereniteit. De woorden zijn immer gewikt, gewogen en beredeneerd. “We hebben geen traditie van betogen en staken, maar zijn eerder gericht op dialoog. We hanteren geen conflictmodel, maar 120.000 betogers in Brussel die van zich laten horen, kun je niet zomaar negeren. Iedereen moet voor zichzelf uitmaken waarom hij staakt, dat is de liberalistische visie, maar onderwijs is het laatste waarop je hoort te besparen. Ook de indexsprong is, in tegenstelling tot wat velen denken, geen eenmalige maatregel, maar kost je een gezinswagen over je hele loopbaan. Dat zijn toch vrij ingrijpende maatregelen.”
Die boodschap lijkt maar moeilijk aan te slaan op de Etterbeekse campus. Het groene landschap is allerminst een brandhaard van sociaal verzet. Terwijl tweehonderd studenten en personeelsleden aan de ULB opdagen voor een syndicale actievergadering, zie je op onze campus op z’n best een verweesde brochure rondslingeren in het labyrint dat de faculteitsgebouwen vormen. “Dit is geen fabriek waar iedereen langs dezelfde ingang binnenkomt en je iedereen gemakkelijk kan bereiken”, betreurt ACOD-VUB.
Coulier: “Er heerst geen grote syndicale traditie in de universiteiten, iedereen is hier met z’n eigen ding bezig. Het is onder professoren en assisten nauwelijks geweten hoe hard de maatregelen van de regering-Michel hen treffen.” Een grief gedeeld door de liberale collega’s: “De gemiddelde academicus houdt zich daar niet mee bezig, laat zich minder horen binnen de vakbondswerking. Als meer academici zich zouden engageren, zou er misschien iemand rechtstaan en hun belangen op tafel leggen. Wie gaat zich daaraan wagen als de vakbonden het niet doen?”
Wapens
De rector weigert, in tegenstelling tot de directie van de ULB, intussen elke medewerking aan de staking. Een communiqué dat personeelsleden verplicht alles in het werk te stellen om op beide stakingsdagen (8 en 15 december) aanwezig te zijn op het werk – tenzij een verlofdag was ingepland – zette kwaad bloed bij de socialistische bond. “De rector zet ons onder druk om te komen werken. Men moet tenminste de optie aanbieden om deel te nemen aan de staking. Nu komt het over als een dreigement.”
Coulier ziet nog drempels: “Academisch personeel vreest ook negatieve studentenevaluaties als lessen niet doorgaan. Staken is een fundamenteel recht en je deelname kan niet gebruikt worden als een negatief evaluatiecriterium. Als dergelijke gevallen zich voordoen, laten we de evaluatie dit jaar nietig verklaren. Naast bewustmaking rond de regeringsmaatregelen, moeten we door toedoen van de rector ook nog uitleggen wat je rechten als staker zijn. De Ondernemingsraad was zeer bits, maar toegegeven: rector De Knop deed de voorbije jaren wel heel wat inspanningen om met ons in gesprek te treden. Precies daarom was ik zo verbaasd.”
Laat het nu net dat sociaal overleg zijn waar rector Paul De Knop zo rotsvast in gelooft. Inhoudelijk gaat hij dan wel akkoord met de bonden, maar hij stelt zich vragen bij het gebruik van het stakingswapen. De Knop: “Uiteraard ken ik het stakingsrecht, maar ik wil geen staking aanmoedigen. Dat is een ultiem middel; wat hou je nog achter de hand als je het nu al inzet? Wanneer stakingspiketten worden georganiseerd op de campus, verplicht je ook werkwilligen om afwezig te zijn, en net als het recht op staken, is er ook het recht op werken.”
“Er is geen alternatief meer tussen de uitersten van staken of niets doen.”
Tim Van de Voorde, VSOA-VUB
Het overtreft de stoutste dromen van de socialistische vakbond. “We willen met de staking enkel mensen sensibiliseren, er is te veel onwetendheid. De toegangswegen naar campus Etterbeek versperren, daar zouden we honderden militanten voor nodig hebben. In een prerevolutionaire situatie is dat misschien mogelijk, maar op dit moment is dat niet aan de orde.”
Met zijn oproep om sociaal overleg, vindt De Knop alvast een trouwe partner in het VSOA-VUB. “Zonder dialoog schuilt iedereen in de loopgraven.” Actie voeren en de dialoog aangaan dienen voor de liberalen hetzelfde doel. “Het is de achterban die mee rond de tafel zit. Als zij zich uitspreken voor je standpunt, heb je kracht. Als niemand met je meegaat, waar ben je dan mee bezig? Je moet je wapen meebrengen naar de onderhandelingstafel en dat kan enkel als je militanten laten zien dat ze je steunen.”
Zou het misschien te veel gevraagd zijn dat een rector openlijk de syndicale kaart trekt? Ook de liberale vakbond betreurt alleszins dat de directie niet op z’n minst informeerde over de staking. “De actie is gericht tegen de overheid, daar zou echt wel steun voor moeten zijn. Als iedereen staakt, treft dit inderdaad ook de VUB, maar we zijn toch geen bedrijf met klanten die aan de andere kant van de wereld op hun producten wachten?” Vakbond en rectoraat staan hier lijnrecht tegenover elkaar. De Knop: “Menen de vakbonden dat de minister ervan wakker zal liggen dat ons restaurant gesloten is? De studenten, professoren en andere collega’s die niet wensen te staken daarentegen wel. Een staking of betoging tijdens de werkweek treft anderen die met de actie weinig te maken hebben. Een treffend voorbeeld zijn de stakingen bij de spoorbonden.”
Ideeënproductie
Ondanks de spanningen binnenshuis, willen beide bonden benadrukken dat de VUB niet het te schaden doelwit is. Van de Voorde: “We moeten laten zien dat er ongenoegen is. Dat kunnen we niet doen door allemaal achter onze bureau te blijven zitten. Er is geen alternatief meer tussen de uitersten van staken of niets doen.”
Terwijl het stof nog moet gaan liggen, lijkt er nu al meer reden tot strijd dan één enkele actiedag lief is. Als nieuwjaarsbelofte zweren de vakbondsafgevaardigden in 2015 te volharden in het syndicale verzet. “Als het niet tegen de federale regering is, komen de Vlaamse besparingen op universitaire budgetten in ons vizier”, fulmineert Coulier. Een onrechtvaardigheidsgevoel spookt door beide vakbondslokalen heen.
Anno 2014 wordt de welvaartstaat evenlang afgebroken als uitgebouwd. De agenda voor het verwerven van sociale rechten doopte zich gaandeweg om tot een programma gericht op behoud van verworvenheden. “We zijn met z’n allen in slaap gewiegd. Jarenlang heeft de VUB besparingen opgevangen met geld uit de reserves. Daardoor heeft niemand zijn baan verloren, maar nu moeten we wel opboksen tegen ongeloof.” Coulier raakt hier aan de objectieve kern van het besparingsprobleem. Het tijdperk van beknibbelen op universitaire budgetten is afgesloten. Zet je schrap voor de grotere hap.
0 Comment