We hebben het allemaal weleens meegemaakt als student. De slapeloze nachten voor een deadline, de momenten van eenzaamheid op kot, het gemis om je voeten onder tafel te schuiven en een klaargemaakte maaltijd voorgeschoteld te krijgen. Iedereen heeft zijn eigen manier om met stress en eenzame momenten om te gaan. Voor sommigen wordt het allemaal te veel en zij komen dan terecht in een neergaande spiraal met nog meer stress en nog meer eenzaamheid.
Anja Mertens is coördinatrice van het multidisciplinaire CAW-begeleidingsteam, dat instaat voor zowel psychologische begeleiding als bemiddeling bij familiezaken en juridische vragen. Voorheen werkte ze jaren als psychotherapeut en als bemiddelaar.
Hoe komen studenten bij u terecht?
Mertens: “Studenten kunnen terecht bij het onthaal van het CAW in het centrum van Brussel of in Etterbeek. Daar gebeurt een eerste gesprek en indien nodig worden ze doorverwezen naar het begeleidingsteam voor verdere begeleiding.”
Er is een stijging in de vraag naar psychologische consultaties merkbaar. Wat is daar volgens u de reden voor?
“Deze generatie groeit op in een complexe maatschappij. Scheidingen zorgen voor nieuw samengestelde gezinnen of andere moeilijke gezinssituaties. Prestatiedruk speelt zeker ook een belangrijke rol. Jongeren staan onder druk vanwege de hoge eisen die de maatschappij oplegt. Volgens De Morgen (‘Steeds meer twintigers in therapie’, 3 mei 2014) is er geen ruimte voor falen of tekorten. Iedereen moet een diploma hebben en eenmaal in bezit, is de ontgoocheling groot als ze geen interessante job vinden die bij hun diploma past.
Daarnaast wordt van jongeren ook verwacht dat ze er goed uitzien, een knap lief hebben en mee zijn met alles wat trendy is.”
“De laagdrempeligheid van de hulpverlening is ook een belangrijke factor. De begeleiding is tegenwoordig veel toegankelijker via chat en internet. Op die manier vinden mensen sneller de weg naar de hulpverlening.”
Wat denkt u over de opinie van psychiater Dirk De Wachter, dat er te veel gepsychologiseerd en gepsychiatriseerd wordt? Daarmee bedoelt hij dat jongeren sneller naar een therapeut toestappen dan naar een goede vriend of vriendin.
“De drempel naar hulpverlening is lager geworden en dat is ook noodzakelijk. De hulpverlening kan helpen om moeilijkheden te kaderen. Niet alles is een ernstig psychologisch probleem, maar het kan gekoppeld worden aan een levensfase of een externe gebeurtenis, bijvoorbeeld een sterfgeval. Hulpverlening kan ook preventief zijn. Verdere escalatie kan voorkomen worden door tijdig bijstand te vragen. Jongeren willen hun vrienden dikwijls niet met hun problemen belasten en daarom is het goed dat ze bij een derde te rade kunnen.”
“Het CAW moedigt ook aan om een vriendenkring te onderhouden en je sociaal netwerk te versterken. Het probleem is dat we tegenwoordig met een individualistische samenleving te maken hebben. Toch is verbondenheid en solidariteit een belangrijk hulpmiddel tegen stress of eenzaamheid. Sociale media zijn daarbij onvoldoende.”
“Beide ondersteuningsvormen zijn dus noodzakelijk. De professionele hulpverlening en het sociaal netwerk vullen elkaar aan en werken preventief om een escalatie van problemen te voorkomen.”
Pamperen
Uit datzelfde nieuwsartikel in De Morgen blijkt dat men, door de tijd en moeite die men steekt in het begeleiden van studenten, ook verwacht dat studenten moeten slagen. Dit zou leiden tot een toename van de druk. Studenten kunnen zich bovendien heroriënteren als de gekozen studie- richting te hoog gegrepen is. Op het eerste zicht biedt dit meer mogelijkheden, maar aan de andere kant is het alweer een bewijs dat studenten niet kunnen of mogen falen.
Voordien werden leerlingen minder begeleid dan nu, vandaag worden ze bij wijze van spreken gepamperd. Zou dat effect kunnen hebben op de toenemende druk op de schouders van studenten?
“Studenten worden niet gepamperd, de extra begeleiding is nodig. Ze hebben echter te kampen met een complexe BaMa-structuur, die ervoor zorgt dat studenten er soms heel lang over doen om een bepaald traject te volgen. Sommigen komen er na een aantal jaar niet toe een diploma te halen. Daarnaast worden studenten veel meer onder druk gezet om keuzes te maken uit een grote waaier aan mogelijkheden. Dat zorgt ook voor meer complexiteit.”
Denkt u dat de VUB voldoende begeleiding aanbiedt aan haar studenten?
“De VUB investeert sterk in sociale voorzieningen voor studenten. Denk maar aan de dienst voor studieadvies, het Studiebegeleidingscentrum, de trajectbegeleiders, de sociale en medische dienst en er is ook een nauwe samenwerking met het CAW. Via de school kunnen jongeren naar het CAW doorverwezen worden en op die manier wordt een brug naar de hulpverlening gevormd.”
Hebben de jongeren die bij u op consultatie komen ook effectief mentale problemen?
“Meestal is er geen sprake van een psychische stoornis. Toch hebben ze dikwijls met problemen of trauma’s te kampen die ze moeten verwerken, bijvoorbeeld geweld of seksueel misbruik. Jongeren kunnen bij het CAW terecht voor allerlei problemen. Ze voelen zich niet goed in hun vel, hebben een negatief zelfbeeld of hebben verdriet na een relatiebreuk. Anderen hebben echter wel een psychopathologische indicatie, bijvoorbeeld depressie. Dan verwijst het CAW de jongeren door naar een tweedelijndienst zoals het Centrum Geestelijke Gezondheidszorg, waar samenwerking met een psychiater mogelijk is.”
Studenten worden niet gepamperd, de extra begeleiding is nodig.
Zeventig procent van de studenten die hulp zoekt is vrouw. Heeft u daar een verklaring voor?
“Daar is niet echt een verklaring voor. Het is ook opmerkelijk dat veel hulpverleners vrouwen zijn. Het trekt zich dus verder door. Misschien kunnen vrouwen makkelijker praten over hun problemen dan mannen. Psychologie en pedagogie zijn voornamelijk vrouwelijke studierichtingen. Mannen gaan waarschijnlijk op een andere manier met hun problemen om dan vrouwen.”
Om welke redenen vragen studenten psychologische bijstand? Eerder vanwege studie en stress, of zijn er andere belangrijke factoren?
“Er wordt veel van studenten geëist. Ze moeten goed presteren en functioneren op verschillende vlakken. Niet alleen de universiteit speelt een belangrijke rol, maar ook de familiale en sociale context. Krijgt de student voldoende steun van zijn familie? Heeft de student voldoende vrienden? Voelen ze zich eenzaam? Dat kunnen allemaal redenen zijn om hulp te zoeken.”
“Daarnaast is studeren een levensfase waarin ze het thuisfront achter zich laten en een eigen, onzekere weg inslaan. De meesten onder hen gaan voor het eerst op kot en dat is niet altijd rozengeur en maneschijn. Jongeren moeten zelfstandig kunnen zijn en voorzien in hun eigen behoeften. Daarnaast kan het kotleven soms ook heel eenzaam zijn. En dat alles middenin hun ontwikkeling en zelfbewustwording. Verder zijn er ook studenten met financiële problemen; nog een factor die zorgt voor extra druk.”
“Ten slotte is de leeftijdscategorie van studenten ook kwetsbaar voor psychologische stoornissen. Door afstand te nemen van een bepaalde situatie thuis, wordt ruimte vrijgemaakt voor de verwerking van een bepaalde gebeurtenis in het verleden.”
Op welke manier gaan hulpverleners jongeren helpen?
“Allereerst: door naar hen te luisteren. Samen zoeken we dan naar alternatieven om een situatie te verbeteren of op te lossen. Dit gebeurt allemaal op een objectieve manier. Een hulpverlener kan zaken vanop afstand bekijken en tegelijk ook heel betrokken zijn. Soms is ook een bemiddelingsgesprek nodig en komen de ouders mee op consultatie, bijvoorbeeld wanneer de relatie tussen de student en de ouders moeilijk verloopt.”
Zou het kunnen dat, ondanks de laagdrempeligheid van het CAW, nog veel jongeren de weg niet vinden naar de hulpverlening?
“Ja, er is toch een opstapje nodig. Schaamte is een grote drempel. Soms stellen mensen zich heel loyaal op tegenover hun familie en valt het hen zwaar om te vertellen dat het daar eigenlijk niet zo goed gaat. Anderen willen hun probleem zelfstandig oplossen of zoeken een andere manier om met hun moeilijkheden om te gaan.”
Kan ons beeld van psychosociale hulpverlening op termijn veranderen? In Amerika is het bijvoorbeeld een vorm van prestige om een wekelijks bezoekje aan de psychiater te brengen, en daar komen de bezoekers ook openlijk voor uit.
“Schaamte zal altijd blijven. De manier waarop we kijken naar hulpverlening heeft veel te maken met het beeld dat de maatschappij ons oplegt. Dat verandert echter drastisch. Denk maar aan het debat over de terugbetaling van psychotherapie en de officiële erkenning van de psycholoog als volwaardig zorgverstrekker (vanaf januari 2014, nvdr). Hopelijk wordt die lijn ook doorgetrokken naar psychotherapeuten. Het CAW is volledig gratis, maar in de privé-sector worden de consultaties niet terugbetaald.”
Zijn er tips die u kan geven aan studenten over hoe ze hun weg kunnen vinden in deze drukke prestatiemaatschappij?
“Zorg goed voor jezelf, eet goed en maak tijd voor ontspanning. Sporten en plezier maken is heel belangrijk. Trek ook op tijd grenzen en zeg stop als het niet meer gaat. Ga op tijd praten met vrienden of een hulpverlener als je ergens mee zit. Hou je verwachtingen realistisch. Verwacht niet dat alles perfect gaat lopen en aanvaard ook die imperfectie. Tegenslagen maken nu eenmaal deel uit van het leven.”
0 Comment