Door Liza Gordin
Het Stedelijk Museum in Amsterdam was druk bevolkt met banale kunstkenners op een zondagnamiddag. Vele van hen – buiten een paar toeristen – zochten hun weg naar de zalen waar de overzichtstentoonstelling van Marlene Dumas te bezichtigen was. Een retrospectieve gewijd aan haar opgebouwd oeuvre dat bestaat uit tweehonderd werken, waaronder haar belangrijkste en meest iconische beelden tot nu toe.
Marlene Dumas is geboren in Kaapstad in Zuid-Afrika, waar ze ook schilderkunst heeft gestudeerd aan de Michaelis School of Fine Arts. Hierna kreeg ze een beurs toegewezen waardoor ze in Nederland belandde. Sindsdien woont en werkt Dumas nog steeds in Amsterdam. Ze wordt gezien als een van de invloedrijkste kunstenaars van deze tijd. Haar werk is vernieuwend, emotioneel, ruw en controversieel maar ook erotisch geladen.
Benauwende blikken
Omringd door de doordringende beelden van Dumas moet je je oog laten wennen aan de ruwheid en gelaagdheid van haar werk. Een muur met een honderdtal portretten vulde de hele ruimte. Mensen maken selfies, snel loopt een vader met kind onder zijn arm voorbij en ergens anders bediscussieert een groepje wat voor angst de blikken van de geportretteerden bevatten. Modellen zijn het, stuk voor stuk personen die gefotografeerd werden als rolmodellen, en later in een beeld gevat werden als lijdende figuren in doffe, grijze kleuren. Models (1994) is het slotwerk van de overzichtstentoonstelling, maar het kan even goed een begin zijn.
Uren kan je dwalen door de ruimtes gevuld met zowel poëtische als angstaanjagende, donkere maar verlichtende werken. Er heerst een controverse in de ruimtes zelf. De benauwde blik van een wraakzuchtig kind, handen bedekt met grauwe rode en blauwe verf tegen een kille witte achtergrond (The Painter, 1994) is meeslepend. En anderzijds is er dat gevoel van ongemak en schroom, aangewakkerd door het erotisch geladen familieportret Nuclear Family (2013). Alle familieleden op het schilderij zijn bijna of volledig naakt. De meeste voorbijgangers konden er niet langer dan een halve minuut naar kijken. Hoewel het menselijk naakt dagdagelijks voorbij vliegt in de media, blijft het toch taboe.
© Het Stedelijk Museum Amsterdam
Grenzen verleggen
De meest verontwaardigde gedachte is dat Dumas al haar schilderijen baseert op bestaande beelden. Beelden die rechtstreeks of onrechtstreeks in verband worden gebracht met de actualiteit, uit de privésfeer afkomstig zijn of gewoonweg uit een tijdschrift komen. Met deze gedachte word je even stil en bedenk je jezelf hoe vreemd de wereld uiteindelijk in elkaar zit.
De tentoonstelling is een speelterrein waar mensen hun grenzen van esthetiek en de pracht van de kilheid ontdekken, en een paar keer met hun ogen moeten knipperen om het volledig te vatten. Wat Dumas haar bedoeling ook mag zijn, men staat uiteindelijk stil bij de beeldcultuur waarmee we zelf dagelijks in contact staan. We leven er middenin en toch gaat die soms aan ons voorbij. Zonder enige belangstelling voor de pracht en de gruwel van de wereld, waar we soms naar vergeten te kijken. Hoe reëel deze realiteit ook mag zijn.
De retrospectieve van Marlene Dumas, The Image As Burden, is nog tot 7 januari te zien in het Stedelijk Museum Amsterdam.
0 Comment