Wetenschapsfilosoof Gustaaf Cornelis zit niet stil. Nadat hij vorig academiejaar zijn cursus Wereldbeelden en Kosmologie in boekvorm goot, publiceert hij Eerlijke wetenschap. Wat is waarheid en waarom sjoemelen wetenschappers er soms mee?
De legende van Faust lijkt relevanter met de dag. Wetenschappers zijn tot alles in staat om van hun artikel een A1-publicatie te maken. Althans, dat is de indruk die je kreeg wanneer je het afgelopen jaar regelmatig de kranten opensloeg. Die gepubliceerde gevallen van fraude dreven wetenschapsfilosoof Gustaaf Cornelis ertoe om Eerlijke wetenschap te schrijven. Gustaaf Cornelis is hoofddocent wetenschapsfilosofie aan de Vrije Universiteit Brussel en de Universiteit Antwerpen.
Opportunisme binnen de wetenschappen verziekt het métier. Het kan wetenschappers ertoe drijven om te vroeg naar de media te stappen of hen hen aanzetten tot plagiaat of datavervalsing. Zo haalt Cornelis het verhaal aan van Ereditato en Autiero, twee Italiaanse wetenschappers die in 2012 ontslag namen nadat een foutieve ontdekking te vroeg werd vrijgegeven. Hun onderzoek had op incorrecte wijze aan het licht gebracht dat neutrino’s sneller bewegen dan fotonen, wat de falsificatie van de algemene relativiteitstheorie van Einstein zou impliceren. Die theorie zegt dat de snelheid van het licht de hoogst mogelijke snelheid is in dit universum. Ereditato en Autiero lekten de bevindingen door aan de pers, vooraleer er peer review had plaatsgevonden. Toen later bleek dat de bevindingen niet juist waren, namen de twee wetenschappers ontslag.
Op die manier eist het corporatistisch utilitarisme in de wetenschap zijn tol. Wanneer het aantal publicaties en andere kwantitatieve variabelen de wetenschappelijke instituten gaan domineren, dan zal de kwantiteit van de publicaties primeren op de kwaliteit van de informatie. “Waarheid is al hetgeen waarmee je wegraakt”, zo luidt het scherpe citaat op pagina 23. Waarom zou je echter met valse informatie willen wegkomen? Wat drijft een wetenschapper tot zulke daden? Cornelis heeft alvast een idee: “Onderzoekers schuwen onderzoek in tijdschriften die een lage impactfactor hebben. Ze voelen de hete adem van decanen en academische senatoren in hun nek.”
Zijn dan enkel de publicaties van belang? Dat is de hamvraag in Eerlijke wetenschap. Wetenschappers doen aan ‘surfing’ en volgen trends. Ze zoeken onderwerpen die populair zijn en geld opbrengen. Dat leidt niet alleen tot fraude en plagiaat, maar eveneens tot banale en ronduit absurde onderzoeken.
Het boek zelf dan. Eerlijke wetenschap leest vlot en is toegankelijk geschreven. Zeker voor de lezer die (nog) geen academische opleiding heeft genoten maar wel geïnteresseerd is in wetenschap, is dit werk zeer verhelderend. Plagiaat, fraude en het ontstaan van de academie worden nader omschreven en daarnaast neemt Cornelis ook de universiteit als instelling op de korrel. Zijn voorbeelden uit de praktijk vermaken van begin tot einde. Maar bovenal pleit Cornelis voor een humanisering van het wetenschappelijk onderzoek, voor een terugkeer naar het oorspronkelijke doel van de academische wereld. Of in zijn eigen woorden: “In alle sereniteit betrouwbare kennis genereren en die met plezier overdragen aan geïnteresseerden.”
De lectuur is er, nu wordt het tijd om de theorie in praktijk om te zetten. De mens in de wetenschapper mag al eens dromen.
Uitgegeven bij Lannoo
Prijs: €16,99
0 Comment