Italiaanse studenten op Erasmus in het buitenland stonden afgelopen verkiezingen versteld. Door een decreet betreffende de stembusgang van Italianen met een tijdelijk verblijf in het buitenland konden zij vanuit hun verblijfplaats niet stemmen. De Italiaanse studenten onthaalden dit nieuws op een golf van protest die begon met de foto van een vel toiletpapier met daarop de woorden “Kijk hoeveel mijn stem waard is.” Verontwaardigde facebookgroepen en verbolgen hashtags overspoelden de sociale media onder de noemer Io voto lo stesso! (Ik stem toch!).
Italië is een van de weinige landen die tijdelijk in het buitenland verblijvende inwoners niet toelaat om te stemmen via correspondentie. Die methode is enkel weggelegd voor Italianen die permanent in het buitenland verblijven.
Anti-democratisch verkiezingsdecreet
Het bewuste decreet van 22 december 2012 geeft Italiaanse burgers die tijdelijk verblijven in het buitenland het recht om buiten de Italiaanse landsgrenzen hun stem uit te brengen. Dat geldt voor uitgezonden soldaten en politiebeambten, ambtenaren in het buitenland zoals diplomaten en professoren en onderzoekers die tijdelijk verbonden zijn aan een buitenlandse universiteit. “Italianen die buiten deze drie categorieën vallen, kunnen enkel stemmen in Italië”, aldus het decreet. Studenten op Erasmus vallen niet onder deze groepen. Zo’n 25 000 studenten buiten Italië vielen op die manier uit de boot.
De Italiaanse Studentenvakbond Udu (Unioni degli Universitari) reageerde kordaat bij monde van nationaal coördinator Michele Orezzi: “Dit is niet aanvaardbaar in een democratie. Duizenden studenten dreigen op 24 en 25 februari uit de boot te vallen, enkel en alleen vanwege hun studiekeuze.” De Udu hekelde bovendien de reiskosten die studenten moesten maken om te kunnen stemmen.
Ook de Europese studentenvakbond ESU (European Students Union) was misnoegd over de situatie. “Stemrecht is een fundamenteel, democratisch recht”, aldus de vastberaden Karina Ufert, bestuurslid bij ESU. “We dringen erop aan dat dit recht ook voor zij die in het buitenland studeren gegarandeerd blijft.” De organisaties verzochten de overheid dan ook om dringend in te grijpen en het decreet te wijzigen.
Orezzi toonde zich één dag voor het regeringsoverleg echter al bezorgd. “Laten we hopen dat de regering morgen iets anders doet dan constateren dat stemmen vanuit het buitenland voor Erasmusstudenten inderdaad niet moge-lijk zal zijn, zoals ze dat de afgelopen dagen deed.” Orezzi zag zijn vrees helaas bewaarheid toen de Italiaanse regering elke wijziging weigerde. De machthebbers motiveerden hun halsstarrigheid door te stellen dat een aanpassing voor Erasmusstudenten andere groepen, zoals studenten in het buitenland zonder Erasmusbeurs, zou benadelen. “Deze discretionaire keuze zou in strijd zijn met het principe van de democratische participatie en het gelijkheidsprincipe zoals dat geformuleerd staat in de Grondwet.” De volgende regering zal zich moeten buigen over een herziening van de tekst in het decreet.
Terug over de Alpen?
Er restten de studenten slechts twee oplossingen. Ofwel repten zij zich terug naar la mamma Italia en stemden ze op Italiaanse bodem, ofwel schreven zij zich in bij de Aire, de administratie voor Italianen die wonen in het buitenland. De Aire eist echter wel een verblijfsduur van minimaal twaalf maanden voor een inschrijving, veel langer dan het gemiddelde Erasmusverblijf. Studenten vroegen tevens een financiële compensatie voor diegenen onder hen die noodgedwongen de reis huiswaarts moesten maken.
De nationale treinmaatschappij Trenitalia beloofde een korting van 60 procent op tickets voor regionale treinen en 70 procent reductie op de treinkaartjes voor de landelijke treinen van Eurostar Italia en ander hogesnelheidslijnen. Met identiteitskaart en geldig stembewijs op de terugweg in de hand, konden studenten goedkoper gebruikmaken van de trein. Ook vliegmaatschappij Alitalia bood studenten een korting van 40 procent aan met een plafond van 40 euro. Toch maakte niet iedereen gretig gebruik van de kortingsacties.
Vooral over die van Alitalia bestond onder studenten veel onduidelijkheid. Marco Vesipa, op Erasmus in Barcelona, vertelt: “Er waren geruchten over een terugbetaling van het retourticket, maar dat bleek niet waar. De actie gold bovendien enkel voor Alitalia-vluchten. Het bedrag dat we terugbetaald zouden krijgen valt in het niet bij de kosten van een retour. Een heen-en-terugreis van Londen naar Rome kost al 500 euro! De hele administratieve rompslomp om geld terug te krijgen komt daar nog eens bij. Eerlijk gezegd heb ik nog van niemand gehoord die van deze mogelijkheid gebruik heeft gemaakt.” Een groot aandeel Erasmusstudenten zat bovendien midden in de (her)examenperiode. Een goedkoper retourtje Italië zat er dus niet voor iedereen in.
Ook de Toscaanse studente Flavia Romiti, op Erasmus in Amsterdam, zag haar stem in rook opgaan. Zij kon niet op tijd terugkeren naar Toscane omdat zij haar thesis op 19 februari moest indienen in Rome, waar ze studeert. “Daarna moest ik gauw terug naar Amsterdam om geen lessen te missen. Mis je twee lessen, dan haal je het vak waarschijnlijk niet. Naar Toscane gaan zat er hierdoor dus niet in. Het zou de eerste keer geweest zijn dat ik kon gaan stemmen”, aldus een teleurgestelde Flavia.
Luffone Foggia Di Maggio, op Erasmus in Barcelona, vloog wel terug om te stemmen. Een goedkopere vlucht had hij echter niet. Toch besloot hij de reis te maken. “De verkiezingen zijn een goede gelegenheid voor het volk om een verandering in de Italiaanse politiek teweeg te brengen. Over de hele wereld zijn er grote problemen die dringend een oplossing vragen.” Ook al is de uitslag anders dan hij hoopte, toch is Luffone blij dat hij is gaan stemmen. “In een democratie is het belangrijk dat de mensen hun voorkeur uitspreken en participeren aan de gebeurtenissen in hun land.”
Lorenzo Foti uit Milaan denkt wel te weten waarom de studenten uitgesloten bleven. “Jongeren hebben genoeg van dit politieke systeem. De meesten van ons zouden gaan stemmen voor de Movimento 5 Stelle, de anti-establishmentbeweging van Beppe Grillo. Dat boezemde de regering natuurlijk angst in.”
Erasmusverkiezingen
Hier en daar ging er een stevige vaffanculo over de studentenlippen, maar ze bleven niet bij de pakken neerzitten. Op heel het continent troepten ze samen en voerden ze acties. In verschillende Europese steden organiseerden de jongeren op 23 en 24 februari hun eigen, weliswaar ongeldige verkiezingen. Op ruim dertig plaatsen, waaronder Amsterdam, Brussel, Parijs en Londen, stemden Italiaanse studenten voor de Kamer en de Senaat. Pier Luigi Bersani en zijn centrumlinkse lijst van de partijen Partito Democratico, Sinistra Ecologia Liberta en Centro Democratico kwamen in de Kamer als grote winnaar uit deze officieuze stembusgang met 40,4 procent van de stemmen. De Movimento 5 Stelle van Beppe Grillo volgde met 25,5 procent. De centrumcoalitie van Monti en de lijst van Berlusconi vergaarden respectievelijk 11,4 en 2,8 procent van de stemmen voor de Kamer. Niet Grillo maar Bersani bleek dus de favoriet van de studenten.
Ook in de Senaat was Bersani de populairste kandidaat onder de Erasmusstudenten. Zijn centrumlinkse coalitie behaalde behaalde 41,0 procent van de stemmen. Opnieuw was de tweede plaats voor Beppe Grillo’s beweging met 33,4 procent. Op de derde plaats kwam het linkse Rivoluzione Civile, dat na de officiële verkiezingen geen zetel kreeg in Kamer noch Senaat.
Nu Italië in spanning uitkijkt naar de toekomstige politieke grillen van de kamer- en senaatsleden van Il Cavaliere en de nieuwbakken Grillo-adepten in de oppositie, wachten studenten vol ongeduld op een herziening van het decreet dat hun democratisch stemrecht ontzegt. Als het aan Orezzi van de studentenvakbond en de Italiaanse studentenpopulatie ligt, komt die aanpassing er liever vroeg dan laat.
Stéphanie Romans
Paola Verhaert
0 Comment