Door Paola Verhaert
Toevallige passanten keken vreemd op toen het Louvre op de derde oktoberdag van vorig jaar bestormd werd door een horde halfnaakte blondines. Het startschot voor Femen France luidde daar en toen. Geducht en geschaduwd in eigen land, trok activiste Inna Shevchenko vorig jaar naar Parijs om een internationaal trainingscentrum van Femen op te richten. Daar, voor de armloze en hulpeloze Venus van Milo, betoogde zij samen met een handvol protégées. Hoewel de internationalisering van een feministische actiegroep zou moeten wijzen op toenemend succes, kreeg Femen nooit meer kritiek over zich heen. Waar werd het Femen fataal?
Femens tactieken, die ze zelf omschrijven als sextremistisch, zijn alom gekend en verdeelden het publiek vanaf 2010, toen enkele leden van Femen voor de eerste keer topless protesteerden. De vrouwen claimen dat “blote borsten doeltreffender zijn dan argumenten in hun strijd tegen het patriarchale systeem.” Drie jaar nadat de wereld voor de eerste keer een blik wierp op hun boezems, kent het gros van de gluurders de reden achter Femens manifestaties nog steeds niet. Het lustend oog haalde het opnieuw van het luisterend oor.
Het zou niet zo mogen zijn dat kwesties die feministen zorgen baren enkel nieuwswaardig worden wanneer er seksuele middelen in de strijd worden gegooid, en, hoewel amper shockerend, zijn blote borsten nog steeds een seksueel iets in de westerse samenleving. De borsten van Inna Shevchenko vormen hier geen uitzondering op. Wanneer borsten belangrijker worden dan woorden, bekrachtigen deze vrouwen de these die zij tegenspreken – namelijk dat vrouwen de kleren uit moeten om aandacht te krijgen in de huidige maat- schappij. De seksuele oriëntatie van de media valt Femen geenszins te verwijten, maar een bekrachtiging ervan is het wel. Hoewel de activisten zich doorgaans in oorlogskleuren hullen, leggen zij zich ronduit neer bij de teleurstellende tendensen in de media. De strijdsters pantseren het denkpatroon waartegen ze zich verzetten, waardoor Femen à la minute dweilt met de kraan open.
De opening van het internationale hoofdkwartier te Parijs ging ook gepaard met een nieuwe focus. Met de gevleugelde uitspraak “Better naked than burka” wierpen Shevchenko en consorten zich op als beschermers van de moslima. Hun nieuwe oriëntatie viseert echter niet de religieuze kledingstukken, dan wel de identiteit van de islamitische vrouw. Femen ontbeert het besef dat cultuur en religie een belangrijke rol spelen in het leven van vele mensen, ook in dat van vrouwen. Religie is een fundamenteel recht; de uitdrukking ervan is dat ook. De islam maakt deel uit van de cultuur en identiteit van miljoenen vrouwen en ja, sommige van hen leven heus gebukt onder de sharia, maar elke veralgemening is zinloos. Iemand een kledingstuk ontzeggen verschilt immers niet van iemand er een opleggen.
Een ontblote boezem heeft evenmin dezelfde betekenis, noch hetzelfde effect in verschillende culturen. De groep beweert hardnekkig te teren op het shockeffect, maar in de meeste steden waar Femen protesteert, domineert de mening dat hun acties voorspelbaar en hun tepels alledaags zijn. Langs de andere kant zijn er dan de gemeenschappen waar ontblote borsten een belediging voor de heersende cultuur zijn. Femen bengelt ergens tussenin en raakt kant noch wal, maar ontstemt beide.
Aan afhaken denkt de Oekraïense beweging niet. In 2017 plant Femen een “wereldwijde vrouwenrevolutie.” En het hiaat in Femens habitus dijt vlijtig mee uit. Het staat buiten kijf dat Femen een doortastende kennis heeft van de Oekraïense problematieken, maar wat over de tongen rolt als de belangrijkste problemen voor zij het Oekraïense, Franse of Zweedse vrouwen, geldt niet voor vrouwen in Pakistan of Suriname. Er is geen globaal feministisch doel. Noch zal er binnenkort één zijn. Want van welke gelijkheid kan men spreken tussen een West-Europese academica en een Colombiaanse weefster, en welke strokende ambities kunnen zij hebben? De gelijkheid tussen vrouwen uit zich dikwijls hoogstens in geslachtsdelen.
Toen Domitila Chúngara in 1975 door de Verenigde Naties werd uitgenodigd om te spreken op het Tribunaal ter ere van het Internationale Jaar van de Vrouw, was zij bij haar aankomst met stomheid geslagen. De Boliviaanse arbeidsactiviste was afgezakt naar Mexico om de mondiale vrouwen- problematiek te bespreken, maar al snel werd duidelijk dat de realiteit van de Upper Ten niet rijmde met die van Chúngara. Want op het Tribunaal werd gesproken over echte problemen, maar met geen woord gerept over de hare of die van haar landgenoten. Chúngara schreef haar ervaring later neer in Let Me Speak (1978) en tot op vandaag greep niemand, de essentie van globaal feminisme beter dan zij dat deed.
“I’d left my compañero with the seven kids and him having to work in the mind every day. I’d left my country to let people know what my homeland’s like, how it suffers, how in Bolivia the charter of the UN isn’t upheld. I wanted to tell people all that and hear what they would say to me about other exploited countries and the other groups that have already liberated themselves … The women who defended prostitution, birth control, and all those things, wanted to impose their ideas as basic to be discussed in the Tribunal. For us they were real problems, but not the main ones.”
De prioriteiten van de vrouw zijn niet dezelfde in verschillende werelddelen, naties of lokale gemeenschappen; immers, vrouw-zijn heeft ner-gens of voor niemand dezelfde betekenis. En Femen liep, dan wel topless en met getooide haren, verloren in dit labyrint. Niet alleen bedrijft Femen feminisme verkeerd, ze begrijpt het evenmin. Laat staan op grotere schaal. Wat elke jonge feministische beweging echter kenmerkt, is dat zij fouten maakt. De grootste fout van het Women’s Liberation Movement tijdens de jaren ’60 was bijvoorbeeld de uitsluiting van niet-blanke vrouwen. Zo maakt ook Femen haar eigen fouten. De vraag of hun fouten Femen fataal zullen worden, die helt naar een positief antwoord.
0 Comment