Door Olivier Dieleman en Sandro Gonzàlez-Maseda
Eind oktober vond in Berlijn het Pornfilmfestival plaats. De inmiddels zevende editie was een groot succes met om en bij de 6000 bezoekers. Dit alles vond plaats in Cinema Moviemento, de oudste nog steeds draaiende bioscoop in Duitsland, voor de gelegenheid ingekleed met enkele niets verhullende fototentoonstellingen. Aangezien De Moeial niet vies is van wat stomend bloot op een groot zilveren scherm, trokken twee reporters naar de plaats des onheils.
BERLIJN – Het volgestouwde programma (105 films van 23 verschillende landen op 5 dagen) wierp naast enkele fundamentele vragen over de menselijke beleving van seksualiteit, ook vragen op over hoe we deze seksualiteit weergeven. Wat is porno? Het clichématig in beeld brengen van kloppend naakt vlees, of bestaat er ook zoiets als creatieve, erotische, kunstzinnige of zelfs grappige porno? Hoe verhoudt porno zich tot het seksleven van de modale kijker of tot het leven van de pornoacteurs en -actrices? En valt seksualiteit wel op te delen in simpele genderdichotomieën?
Op deze en andere vragen werd een antwoord gezocht tijdens het festival. De openingsfilm, Chroniques sexuelles d’une famille d’aujourd’hui, legde meteen de filosofie van het festival bloot: de gevolgen van de taboes rond seksualiteit in onze maatschappij en hoe ze eruit zou kunnen zien zonder deze taboes. De film van Jean-Marc Barr en Pascal Arnold is allesbehalve vulgair en valt eigenlijk al volledig buiten de categorie porno. De invloed van de Dogma 95-school (bekend van de films van Lars Von Trier en films zoals Festen) is overduidelijk: de licht bewegende handcamera geeft de kijker een voyeuristisch gevoel in plaats van de onpersoonlijke observatie en er wordt achteraf geen muziek toegevoegd aan de scènes.
In de film wordt een jongen van achttien tijdens de les betrapt op masturberen en tot overmaat van ramp is hij het hele gebeuren aan het filmen met zijn gsm. De directie schorst de jongeman waarna zijn moeder hem en zijn gsm van school komt halen. Ze komt tot de vaststelling dat er binnen de familie over alles gepraat kan worden, maar niet over seks. Geleidelijk tracht ze hierin verandering te brengen. De film schept een realistisch beeld van de hedendaagse seksualiteitsbeleving binnen alle leeftijdscategorieën, gegoten in een makkelijk te volgen verhaallijn, inclusief onmisbare lach en traan.
There was no business like show business
Jochen Werner, een van de organisatoren van het festival neemt ons mee terug in de tijd. “Zeven jaar geleden begon het festival met een vrij klein budget. Voor de financiën zijn we voornamelijk afhankelijk van mainstream sekswebsites. Zij distribueren echter niet de films die we op het festival draaien, dus financiering is nog altijd een probleem”, aldus Werner. Geld bleek echter vooral tijdens de eerste drie jaar een groot probleem, daarna barstte het festival uit zijn voegen. Het festival wordt voornamelijk door vrijwilligers gedragen, die een heel jaar werken om de organisatie rond te krijgen.
“We wilden ontdekken wat er zou gebeuren als onafhankelijke filmmakers porno zouden introduceren in narratieve films, of als pornoproducenten juist meer complexe films zouden gaan maken”, gaat Werner verder. “Het eerste Porn Filmfestival bracht deze twee werelden samen.”
Pornoproducenten krijgen het wereldwijd steeds moeilijker. Het internet biedt een zee aan gratis porno aan, niemand betaalt er nog voor en dat maakt het alsmaar lastiger om kwaliteitsvolle producties te maken. Anton Dickson, pseudoniem van een architect, pornoregiseur, fotograaf en acteur herinnert zich het VHS-tijdperk nog. “Dat waren compleet andere tijden. Toen ging er nog veel geld om in de pornoindustrie maar tegenwoordig wil niemand er nog voor betalen. Ik vind dit echter geen slechte ontwikkeling. Het lage budget zorgt vaak voor creatievere producties.”
Dickson zelf maakte een kortfilm met zijn iPhone. Op de bus ontmoette hij een man met een relatief groot klokkenspel en na wat aarzeling durfde Dickson dan toch te vragen of hij de man mocht pijpen en dat tegelijkertijd filmen. Nadat hij hem verzekerde dat zijn gezicht niet in beeld zou komen, stemde de man toe. Transparante en vertraagde beelden leverden inderdaad een zeer creatieve pijpbeurt op. Voor de geïnteresseerden: het kunstwerkje heet KUK1 en is deel van een vijfdelige serie. In het midden van het interview bood hij trouwens ook een pijpbeurt aan: “You never had a blowjob untill you had a blowjob from a boy.”
The Golden Age Of Porn
Hoewel Anton Dickson met enige nostalgie terugkijkt naar de tijd toen je nog in de videotheek voorbij de gordijntjes moest gaan om je porno te vinden, moeten we nog verder in de tijd terugreizen om op the golden age of porn te stoten. Begin jaren zeventig werd hardcore porno (porno waarin penetratie zichtbaar is, nvdr.) na veel discussie gelegaliseerd. Denemarken speelde hierin een pioniersrol en was in 1969 het eerste land dat penetratie op het witte doek legaliseerde. Het Verenigd Koninkrijk was dan weer een laatkomer (hardcore porno werd er pas in het jaar 2000 gelegaliseerd). Indertijd was het gebruikelijk om de nieuwste pornofilms gewoon in mainstreambioscopen af te spelen. Zo zou Jacky Kennedy nog op zoek gegaan zijn naar de nieuwste pornofilms op Broadway.
Deze films leken echter in de verste verte niet op de internetporno van vandaag. Zo werd er volop geëxperimenteerd met script en montage en ging er wel eens een politieke boodschap schuil achter het verhaal. Seksuele utopieën schreven openheid en exploratie voor. Dit wordt onder meer duidelijk in een film als Barbara Broadcast van Radley Metzger, die zijn eigen reeks had op het festival. De geweldige soundtrack maakt meer dan duidelijk waarom funk ook wel eens pornomuziek wordt genoemd. Hiernaast toont deze film op een hilarische, bijwijlen absurde manier hoe seksualiteit er in een wereld zonder schroom uit zou kunnen zien. Seks wordt in de publieke ruimte geworpen, niet als koopwaar zoals in reclames voor auto’s, zeep of sterke drank, maar als een fundamenteel onderdeel van de menselijke aard.
Het festival bracht ook hulde aan filmmaker Wakefield Poole, die persoonlijk aanwezig was op het festival. Deze oude man ziet zichzelf niet als pornograaf, maar eerder als erotisch filmkunstenaar, waarbij hij gebruik maakt van zijn achtergrond in theater en dans. Zijn Wakefield Poole’s Bible toonde ons bijbelse verhalen vanuit vrouwelijk perspectief, een film die eerder overkomt als een R-rated versie van Fantasia en die op subtiele manier eerbetoon brengt aan enkele oude regisseurs. De arme stakker brak bij de Q&A zijn arm toen hij een voorbeeld wou geven van hoe het er op de set aan toeging. Maar dit scheen Poole niet te deren: de man werd bij de vertoning door ontroering overweldigd door wat hij omschreef als het beste publiek ooit. Op het einde van het festival werd hij dan ook terecht beloond met de lifetime achievement award.
Feminist Porn
Een ander belangrijk perspectief dat uitgelicht werd was deze van de steeds meer opkomende feminist porn. Ook dit pornogenre geeft aanleiding tot vele vragen. Mogen mannen bijvoorbeeld achter de camera staan?
Volgens sommigen niet, maar Biodildo, geregiseerd door Christian Slaughter bewijst dat het tegendeel evengoed waar kan zijn. In deze film worden de mannelijke acteur en zijn penis (de biodildo) volledig geobjectiveerd. Nochtans is feministische porno heel divers. Zo legde The Thought of Her, geregiseerd door Louise Lush een heel interessante en verfrissende visie aan de dag, zonder het mannelijke geslacht te kleineren, maar het zelfs in positieve schijnwerpers te plaatsen. We volgen de intieme, interne monoloog van vier mannen die zichzelf individueel tot een hoogtepunt brengen, gevolgd door een persoonlijk interview dat inzicht verschaft in hun persoonlijkheid, interesses en motivatie om deel te nemen aan dit individuele seksuele portret. Maar feministische porno kan ook tegenvallen: Cherry, de sluitingsfilm van de bekende pornoster Stephen Elliot, voldeed niet aan de verwachtingen. Ook al tracht de film een realistische weergave te schetsen van de Amerikaanse pornoindustrie, toch vervalt de film in voorspelbare en typische Hollywoodclichés.
Ook niet te vergeten is het Braziliaanse Love with the City, waarin de hitsige steden São Paulo en Porto Alegre bevredigd worden. Deze tien minuten durende kortfilm wordt door de makers zelf omschreven als een documentaire die een expressie wenst te geven aan de erotische en sensuele kant van de architecturale stad. Dit doen ze aan de hand van fraai geschoten en geproduceerde beelden, gecombineerd met sfeerscheppende geluidseffecten en doordrenkt van lyrische beschrijvingen die het liefdesspel van Juliana en de stad in kwestie in beeld brengen. Onderliggende filosofie is het terugclaimen van de publieke ruimte door de inwoners zelf, wat op een verleidelijke, gedurfde en erotische manier wordt gedaan. Een cinematografische parel van kaliber.
Documentaires
Tussen de documentaires die het filmfestival te bieden had, zaten ook enkele interessante exemplaren. Zo maakten we kennis met Uncle Bob die het mysterieuze verhaal uit de doeken doet van Robert Opell, seksuele vrijheidsstrijder en underground kunstenaar die vooral bekend werd door zijn beruchte naked run bij de Oscaruitreiking van 1974 en de hitsige tweeling Louise en Martine uit Amsterdam in Meet The Fokkens. Deze ontembare zusjes prostitueren zich op 69-jarige leeftijd nog steeds, ondanks de verwoede pogingen van born-again christenen om hen te doen stoppen. Op charmante wijze vertellen ze hun verhaal waarbij ook minder mooie herinneringen worden opgehaald en wordt de strijd die ze voeren om sociaal aanvaard te worden buiten hun beroepsgroep belicht.
Op de laatste dag van het festival stond een panelgesprek met enkele pornoregiseurs en sekswerkers op het menu. Zeven professionals vertelden open en bloot over hun sociaal leven voorbij de camera’s. Of hoe het seksleven van een pornoster er toch anders uitziet dan je op het eerste zicht zou denken. Doorgaans blijken de ouders van seksprofessionals de beroepskeuze van hun geliefde zoon of dochter wel te accepteren, wat soms leidt tot grappige tafelgesprekken. De meeste weerstand die ze ervaren is afkomstig van de taboes en vooroordelen van buitenstaanders. Zo is er het verhaal van pornoregisseur Todd Verow die de release van zijn laatste hardcorefilm moest uitstellen omdat zijn vader, een politicus in de Verenigde Staten, herkozen wilde worden.
Voorts is het ook niet altijd rozengeur en maneschijn tussen de lakens van de pornosterren. Hoewel de meesten vanaf het begin van een relatie eerlijk vertellen hoe ze hun brood verdienen, krijgen ze toch meer dan eens de vraag of ze geen ander werk kunnen zoeken. Een lastige vraag die maakt dat ze hun eigen waarden rond sekswerk in vraag stellen en zichzelf verplichten te reëvalueren hoe belangrijk dit werk voor hen is. Maar in de eerste plaats hebben ze nood aan steun en niet aan constante invraagstelling van hun werk en waarden. Veel is natuurlijk ook afhankelijk van het motief van de sekswerker zelf: als die zichzelf en het werk ziet als goedkoop, dan zal de buitenwereld daar waarschijnlijk ook zo over denken.
Pau Pappel, een Spaanse studente die financieel niet kopje onder wil gaan, definieert zich niet als sekswerkster op zich. Dat is wel wat anders voor de Israëlische Liad Kantorowicz. De zelfverklaarde seksactiviste ziet het als een levenskeuze en heeft liever enkel andere sekswerkers als partner. Die zitten al in het wereldje en moeten zich minder aanpassen. Dat wil niet zeggen dat jaloezie verdwijnt, maar het maakt het wel makkelijker. Daarbuiten vinden ze het meeste begrip bij queers en homoseksuelen, waarschijnlijk doordat deze uit zichzelf sneller en minder beoordelend praten over seksuele onderwerpen. Het kan natuurlijk ook volledig anders: Anton Dickson is reeds sinds jaren getrouwd, maar heeft samen met zijn man gekozen om het seksuele aspect van hun relatie te laten varen, aangezien ze seksueel uit elkaar gegroeid zijn. “Het belangrijkste deel van onze relatie speelt zich buiten de slaapkamer af”, aldus Dickson. Beide partners gaan vrij op zoek naar seksuele bevrediging. Wat relaties met fans betreft, zijn de sekswerkers duidelijker: “Nee! Fans zien ons niet voor wie we zijn, maar voor de rol die we spelen, dat is geen basis voor een relatie”, klinkt het bijna in koor. De enige tegenstem horen we hier van Pau Pappel: “Ik hoopte op groupies.”
Naast al het voorgeschotelde cinematografisch genot waren er ook enkele lezingen en workshops. Er was onder meer een workshop om één dag zoals het andere geslacht te leven, een andere liet mensen toe hun eigen pornografische talenten te laten opnemen door een professioneel team. Al bij al was het festival een heus avontuur in de variëteiten van de seksuele ervaring, en zeker voor herhaling vatbaar.
0 Comment