Door Ruben Claesen en Stéphanie Romans
Op de vijftiende verdieping van World Trade Center 2 heeft Freddy Roosemont, algemeen directeur van de Dienst Vreemdelingenzaken, zijn kantoor. Elke ochtend, ook deze van 23 maart, wordt hij er verwelkomd door een prachtig zicht van 180 graden op Brussel, Belgiës en Europa’s hoofdstad. “En te weten dat er nog 15 verdiepingen op de onze rusten”, zo meldde hij ons op het einde van het gesprek, turend in de verte. Ver beneden, naast de hoofdingang, bakenden dranghekken een onbestaande wachtrij af. Toen we binnenkwamen, stonden daar nog een tiental mensen, van heinde en verre gekomen, ongeduldig wachtend op hun afspraak met Fedasil.
d.M.: U bent bij de 23 sans-papiers geweest. Hoe was die ervaring?
Freddy Roosemont: “Het was niet de eerste keer dat ik dat gedaan heb. Ik werk hier al sinds 2003 en heb al heel wat acties meegemaakt, van hongerstakingen tot kraanbezettingen. Die mensen zijn wanhopig, laat dat duidelijk zijn. Ik was ongerust over hun situatie, maar bovenal wilde ik hen toch diets maken dat er maar één iemand hen kan helpen, namelijk zijzelf. Hun gezondheid is er slecht aan toen, in een aantal gevallen is het zelfs levensbedreigend, maar niemand anders dan zijzelf kunnen daar een einde aan stellen.”
Zou u het Maggie De Block (Open VLD), staatssecretaris voor Asiel en Migratie, aanraden om een kijkje te gaan nemen?
Ik zou haar dat niet aanraden, neen. Ten eerste heeft geen enkele minister of staatssecretaris vóór haar dat gedaan. Ten tweede heeft ze er als dokter waarschijnlijk meer verstand van dan ik. Uiteindelijk is het immers een juridische beslissing en worden de wetgeving en de regels gevolgd.
Enige optie
Ze heeft er al herhaaldelijk op gewezen dat er geen wettelijk kader is om, bijvoorbeeld, de 23 sans-papiers aan de VUB te regulariseren. In het verleden, bijvoorbeeld onder mevrouw Turtelboom, konden er medische redenen ingeroepen worden. Is dat nu geen optie?
In het verleden zijn er inderdaad acties gestopt nadat de betrokkenen een verblijfsaanvraag om medische redenen hadden ingediend. Vroeger kon dat, nu is er sinds eind vorig jaar een medische filter in de wet ingebouwd. Een hongerstaker zal nooit door die filter komen. Wat bijvoorbeeld in 2005, 2007, 2008 en 2009 gebeurd is, kan nu dus niet meer. Bovendien hebben ze toen enkel een vergunning gekregen om hun periode van ziekte te overbruggen. Die was niet onbeperkt.
Die medische filter is er gekomen omdat er een duidelijk misbruik was van de procedure. Zo herinner ik me iemand die een medisch attest had gekregen omdat zijn kleine teen pijn deed. Dat kan niet de bedoeling zijn. Die procedure is voorzien voor ernstig zieke mensen die in België moeten blijven omdat ze verzorging nodig hebben. Een hongerstaking is heel snel te verhelpen. Als de hongerstakers opnieuw gaan eten, zijn ze op relatief korte periode te genezen.
De hongerstaking aan de VUB is nu al 70 dagen bezig. Is de kans op herstel niet klein en die op blijvende schade groot?
Het herstel duurt lang. Natuurlijk, hoe langer de actie duurt, hoe langer het herstel. Ik ben geen dokter, maar er is in de meeste gevallen geen blijvende schade.
Hoe moet het dan verder met die 23?
Er is nu eenmaal een wettelijk canvas, en spijtig genoeg vallen zij daar niet onder. Dat beseffen ze waarschijnlijk zelf heel goed, anders zouden ze hun actie 70 dagen geleden al niet gestart zijn. Het standpunt van Maggie De Block is dan ook rechtlijnig.
Miskent u dan niet de enorme wanhoop waarin ze verkeren door te zeggen dat ze goed genoeg weten dat ze niet kunnen blijven, en net daarom voortdoen?
Die wanhoop hadden ze zelf kunnen voorzien. In eerste instantie zouden ze er zelfs niet mogen zijn.
Om het met een lapidaire vergelijking te duiden: een student buist voor zijn examen en aanvaardt dat niet. In plaats van een acht wil hij een twaalf. Als hij zijn eis niet ingewilligd ziet, plant hij een actie, een hongerstaking, die hij bereid is door te zetten tot het einde.
Het gaat hier natuurlijk wel om het leven en het bestaan van mensen.
Het principe is hetzelfde. Ze vallen niet onder de regels, dus kan men die chantage ook niet inwilligen.
Is het niet hun enige optie om in Europa te blijven?
Waarom neemt u die positie aan?
Het kost veel om naar hier te komen. Ze hebben niet zelden aanzienlijke schulden moeten aangaan, vaak bij mensen uit hun directe omgeving en familie. Als ze terugkeren, is hun sociale status niet van dien aard dat ze met open armen ontvangen zullen worden.
Dat klopt. Daarom zetten we ook in op preventie: zo voeren we in heel wat landen een ontradingspolitiek.
Chantage
U heeft al met het Kollektief Sans-papiers gesproken. In dat gesprek liet u optekenen dat u “nog geen mandaat had ontvangen van De Block.” Wat bedoelde u daarmee?
De mensen van het actiecomité vroegen me of er onderhandeld kon worden. Ik heb daar nog steeds geen mandaat voor gekregen. Dat zit er ook niet aan te komen, denk ik.
Als de hongerstakers opnieuw gaan eten, zijn ze op relatief korte periode te genezen.
Woensdag hadden medewerkers van De Block een onderhoud met leden van het steuncomité. Die medewerkers hebben hen opnieuw doorgestuurd naar u. Wat denkt u dan?
Dat ik die rol gerust wil opnemen. Dat hoort bij het takenpakket, maar het eindresultaat zal hetzelfde zijn als de vorige twee keer: ik zal de mensen aanraden om te stoppen met hun actie. Noem het zelfbescherming, want het heeft geen zin om verder te doen tot in het oneindige, of tot het punt waarop er geen terugkeer meer mogelijk is.
U had het daarnet over chantage, mevrouw De Block ook al. Is dat geen boude stelling?
Neen, ze willen iets afdwingen wat volgens de juridische regels niet kan.
Is ieder drukkingsmiddel dan niet per definitie chantage?
Elk drukkingsmiddel zou gepaard moeten gaan met, bij voorkeur, juridische elementen. Die zijn er in casu niet.
Iedereen heeft het recht om te hongerstaken.
Dat is pas een boude stelling… (lachend) Ik heb ook een paar kilo minder nodig. Het is, denk ik, onze taak om hun aandacht te vestigen op het feit dat het een slecht actiemiddel is. Of er betere alternatieven zijn, daar heb ik mijn twijfels over. Ze verkeren immers in een situatie waar er niet veel opties zijn, behalve vrijwillige of gedwongen terugkeer. Eigenlijk gaat het hier ook over het grote migratiedebat. Het zijn niet 23, maar een paar duizend mensen per maand die een negatieve beslissing te verwerken krijgen en het land moeten verlaten. Dat moeten ze ook daadwerkelijk doen, anders heeft zo’n procedure geen zin. We leven niet in een samenleving waar we naast elke asielzoeker onmiddellijk een politieagent plaatsen die er op het einde van de rit voor kan zorgen dat hij niet onderduikt of ontsnapt. Er wordt dan ook een soort zelfdiscipline gevraagd. Niemand brengt een mens graag gedwongen terug.
Denkt u dat men in de toekomst de uitkomst van een procedure meer gedwee zal volgen?
Toch wel ja. We werken er in ieder geval aan. Naast preventie, draait veel rond sensibilisering en dialoog. Zo werken we sinds een jaar samen met de gemeentebesturen en lokale politiezones om vrijwillige terugkeer, met de juiste begeleiding, beter aan te moedigen. Dan gaat het ook over mensen die hetzelfde meemaken als de 23 hongerstakers: ook zij hebben zwaar geïnvesteerd en een terugkeer is sociaal erg moeilijk. Maar het is de enige optie. Voor een opengrenzenpolitiek is er immers geen politieke meerderheid.
Het gaat om mensen
U bent al sinds 2003 algemeen directeur van de Dienst Vreemdelingenzaken. Hoe heeft u het beleid zien evolueren?
Het fluctueert. Bijvoorbeeld de druk voor regularisatie in 2007 en 2008, zowel vanuit de politiek als het middenveld. De regering is daar op in gegaan. 50.000 mensen werden geregulariseerd, een middelgrote stad. Ook op Europees niveau was dat niet weinig. Dat betekent niet dat het daar eindigt. Zolang de noord-zuidtegenstelling er is, zullen we met dat soort situaties geconfronteerd blijven worden.
U heeft het nu over de EU, maar er is bijvoorbeeld geen terdege Europese wetgeving.
Er zijn wel richtlijnen en minimale normen, maar geen algemeen, Europees beleid. Eer dat er is, zal niet alleen ik, maar zullen ook jullie al lang op pensioen zijn. Al blijft de stijgende invloed van Europa de laatste tien jaar niet te miskennen.
Wat schort er op dit moment aan de Belgische wetgeving rond Asiel en Migratie?
Het is zeer complex geworden, onder meer ook door Europa. Er moeten bijvoorbeeld veel uitzonderingen voorzien worden. In het regeerakkoord staat dan ook dat de migratiewetgeving herschreven moet worden, zodat de duidelijkheid en verstaanbaarheid er op vooruitgaan. De uitzonderingen zullen dan in aantal zeer beperkt worden. Het zou een goede zaak zijn, meer klaarheid een duidelijkheid.
Dat is ook het interessante van de job: het gaat om mensen. Het zijn geen cijferdossiers, zoals belastingen of pensioenen. Bovendien gaat het hand in hand met de actualiteit. Gisteren (22 maart) was er bijvoorbeeld een staatsgreep in Mali. Ongetwijfeld gaan er gigantische stromen Malinezen naar onze contreien afzakken. Voor België zal de instroom wel meevallen, maar voor bijvoorbeeld Frankrijk, waar er heel wat meer Malinezen wonen, is dat een totaal andere situatie.
Wijken vluchtelingen in het algemeen niet eerst uit naar de buurlanden, en komen pas ze daarna naar Europa?
In de meeste gevallen wel. De Afghaanse vluchtelingen zijn bijvoorbeeld eerst naar Iran en Pakistan uitgeweken. Dan gaat het niet over enkele tienduizenden, maar over miljoenen mensen die in beweging zijn.
Maggie De Block is de eerste staatssecretaris met zo’n geconcentreerd pakket aan bevoegdheden. Heeft men te snel de indruk willen wekken dat de problemen wel snel opgelost zouden raken, nu de bevoegdheden geconcentreerd zijn, zeker de hoerastemming indachtig van net na de regeringsonderhandelingen?
De problemen beperken zich inderdaad niet tot de samenwerking en coördinatie van de instellingen. Onder de verschillende staatssecretarissen werkten wij gewoon samen met verwante diensten als Maatschappelijke Integratie en Fedasil. Toen moesten een aantal zaken van het beleid bepaald worden door verschillende politieke visies. De samenwerking verloopt nu natuurlijk veel intensiever. Echter, de grote problematiek is het verschil in levensstandaarden. Veel van die jonge mensen branden van de ambitie om te emigreren. Dat gaan we niet oplossen op Belgisch niveau. Dan spreek je over ontwikkelingssamenwerking en de juiste bijstand geven op de juiste plaatsen.
De staatssecretaris heeft na de begrotingsonderhandelingen 27 miljoen extra budget gekregen. Dat gaat grotendeels naar het gesloten terugkeercentrum in Steenokkerzeel. Is dat een weloverwogen politieke beleidskeuze?
Neen, dat is geen beleidskeuze, maar een verderzetting van het beleid. Bij de begrotingsonderhandelingen ging men uit van de originele begroting voor 2011. Echter, in de lente van 2011 heeft de regering ons die middelen al toebedeeld om een aantal projecten te realiseren. Die aanvullingen waren er aanvankelijk dus niet bij. Het extra budget is dus een verderzetting van toen en het beleid is dan ook hetzelfde.
U heeft het over het nieuwe centrum in Steenokkerzeel. Dat is er gekomen ter vervanging van het oude centrum. Die vervanging was echt broodnodig. Er stonden nog containers die dateerden van de jaren ’80. Het was tot op de draad versleten, totaal onaangepast. Het nieuwe centrum is dus een goede zaak, zowel voor de klant als voor de bewoner, en ook voor ons internationaal imago. Telkens als er een internationale commissie langsging, keken ze zich de ogen uit: “Wat is me dat hier?” En ze hadden gelijk. Nu zijn die toestanden uit de wereld geholpen.
De verantwoordelijkheid? De betrokkene zelf. De betrokkene zelf heeft die keuze gemaakt.
Een ander project waar we extra middelen voor gekregen hebben, is het open terugkeercentrum. Dat is nieuw voor ons, daar hebben we nog geen ervaring mee. We zijn nog op zoek naar een locatie. Het is bedoeld voor een welbepaalde groep mensen op het einde van hun asielprocedure. Men zal niet van straat naar het centrum kunnen gaan.
Poging tot verwijdering
Buiten schijnt de zon, het weer is prachtig. In de winter was dat anders. De opvangplaatsen werden dit jaar weer moeilijk bij elkaar geharkt. Zou Fedasil niet beter ook wat extra middelen krijgen?
Ik denk dat de middelen er ondertussen wel zijn. Alles hangt af van de instroom. Is die hoog, dan zijn er niet enkel opvangproblemen, maar is er ook een langere tijd nodig om alle aanvragen te behandelen. Eén van de uitdagingen is dus om de instroom op een bepaald niveau te houden, met het huidig aantal opvangplaatsen.
Nogmaals, voor die 23 hoop ik maar één zaak: dat ze snel tot het besef komen dat hun actie niet zal helpen en dat ze er dan ook mee stoppen, vooral voor hun gezondheid. Als ze dan toch in België willen blijven, dat ze dat dan op een wettelijke manier proberen. Dat is niet gemakkelijk, laten we daar eerlijk over zijn, maar ook niet onmogelijk. Allemaal zeggen ze dat ze willen werken. Op zichzelf is dat heel positief, maar het Belgische systeem is nu eenmaal niet zo evident. Een werkgever moet eerst de arbeidskaart van de persoon in kwestie krijgen en moet motiveren waarom hij net die persoon in dienst wil nemen. Bedrijven worden immers geacht om eerst op de Belgische arbeidsmarkt te zoeken. Er zijn nu 500.000 werklozen. Niet makkelijk dus, maar ook niet onmogelijk.
Heel wat van hen hebben gewerkt, en vaak in onwaardige omstandigheden. Recentelijk werd er nog bericht over de uitgebuite schoonmakers die aan NMBS-stations werkten.
Ik heb het ook gelezen. Dat zijn misverstanden die er niet zouden mogen zijn. Ook hier komt er natuurlijk zelfdiscipline van de werkgever bij kijken. Stel: u laat verbouwingen aan uw huis uitvoeren. Zoekt u iemand die met een factuur werkt, of laat u het in het zwart doen? De laatste optie is ongetwijfeld goedkoper, misschien even kwaliteitsvol, maar staat uw filosofie u toe om het op die manier te doen? De mijne in ieder geval niet.
Natuurlijk, u als man van de wet.
Zelfs voor ik deze functie had. Ik betaal ook al mijn belastingen op tijd. In een maatschappij moet je de regels respecteren, zelfs als die niet zo aangenaam zijn.
Wat als een van de hongerstakers sterft?
(stilte) Dan is hij zeer radicaal geweest in zijn actie.
Wat zou dat teweegbrengen, denkt u?
Geen flauw idee. (stilte)
Heeft u weet van precedenten?
Bij hongerstakingen niet, nee. Bij poging tot verwijdering wel, met Semira Adamu in 1998. Een zeer pijnlijke zaak, al was het daar niet de betrokkene zelf die er voor koos om te gaan. (In 1998 probeerde men Adamu te repatriëren. In het vliegtuig bood ze verzet. De aanwezige politie paste de ‘kussenmethode’ toe. Adamu overleefde het niet. Het leidde tot het ontslag van minister Tobback, nvdr.) Het zal waarschijnlijk voor heel wat vragen in het parlement zorgen, denk ik, een heleboel media-aandacht en een pak verontwaardigde burgers. Duizend verontwaardigde burgers die door duizend anderen zullen worden tegengesproken. Het debat in de media is nooit rechtlijnig. In ieder geval, het is en blijft hoe dan ook een zeer triestige zaak.
Wie zou er dan de verantwoordelijkheid voor dragen?
(stilte) De verantwoordelijkheid? De betrokkene zelf. De betrokkene zelf heeft die keuze gemaakt. Niemand heeft hem daartoe gedwongen.
0 Comment