In Polen, Tsjechië en Zweden werd de laatste weken hevig gedemonstreerd. Ook in de rest van Europa begint het protest stilaan vorm te krijgen. Protest waarover? Het Anti-Counterfeiting Trade Agreement of kortweg ACTA. U heeft er misschien al van gehoord, en zal er de volgende maanden zeker nog meer over horen. Het gaat hier om een handelsakkoord dat al enkele jaren in de pijplijn zit, en nu langzaam naar de laatste etappe bolt. Het enige grote obstakel dat nog rest, is de zegen van het Europese Parlement. Daarna zal dit akkoord, dat door heel wat grote industrielanden is onderhandeld en ondertekend, in voege kunnen treden.
Hoewel, in verscheidene Europese landen staat de handtekening van de nationale regeringen onder druk. Zowel in Polen, Tsjechië als Slovakije is men met een herziening van de ratificatie begonnen. Tegenstanders wijzen erop dat ACTA misschien de grootste bedreiging is voor de vrijheid van meningsuiting, de toegang tot medicijnen en de creatieve sector die we sinds de introductie van het internet hebben gezien. Dat de tegenstanders bezorgd zijn, is duidelijk. Zo nam Europees Parlementslid Kader Arif (Socialisten en Democraten) eind januari 2012 ontslag als de rapporteur voor het Europese Parlement in dit dossier, uit protest tegen het ondertekenen en het voorafgaande onderhandelingsproces van ACTA door de Europese Commissie. Het ontbreken van dialoog met het middenveld, het gebrek aan transparantie en onduidelijkheid over de onderhandelingen en de inhoud zaten hem te hoog. Volgens Arif zijn de bezorgdheden van het Europese Parlement ook onvoldoende in rekening gebracht door de Commissie. Ook de druk vanuit de rechterzijde van het Parlement om het akkoord zo snel mogelijk te ratificeren, zonder de publieke opinie te laten spelen, is voor het Frans Europarlementslid een brug te ver.
Vanuit de Europese Commissie wordt er echter sussend gereageerd. Zo liet Europees Commissaris voor Handel Karel De Gucht een lijst getiteld 10 mythes over ACTA circuleren, en beschuldigde de tegenstanders van onwetendheid tot ronduit kwaadwillig verspreiden van valse informatie. Het akkoord zou haast niets veranderen. De tegenstellingen tussen voor- en tegenstanders lijken dan ook groot.
Het is dus niet verwonderlijk dat het hele thema voor velen onoverzichtelijk en verwarrend aandoet. Met dit in het achterhoofd spraken we met Erik Josefsson, expert ter zake en Adviseur over Internet Beleid van de Groene Europese Partij–Europese Vrije Alliantie. Josefsson volgt ACTA al jaren en heeft zich al eerder kritisch uitgelaten over het verdrag. We vroegen hem voor meer uitleg over de inhoud van ACTA, de manier waarop het tot stand gekomen is en wat er ons de volgende maanden te wachten staat.
Allereerst zou ik willen vragen wat voor u de meest omstreden onderdelen zijn van ACTA en waarom we ons zorgen moeten maken over het parcours dat deze overeenkomst tot nu toe heeft afgelegd.
De twee belangrijkste twistpunten zijn de procedure en de inhoud. Er wordt over ACTA onderhandeld alsof het een handelsakkoord is, maar het bevat legislatieve voorstellen met betrekking tot strafrechtelijke sancties en dergelijke zaken horen niet in een handelsakkoord te staan. Het is normaal dat bij onderhandelingen over een handelsakkoord er een zekere vorm van geheimhouding wordt gerespecteerd. Als het bijvoorbeeld over tarieven of import/exportcontroles gaat, is daar een zekere rechtvaardiging voor. Echter, als men begint te spreken over legislatieve sancties, of het opleggen van strafrechtelijke wetgeving, dan is het noodzakelijk dat dit op een transparante manier in zijn werk gaat. Het Hof van Justitie van de Europese Unie heeft dit overigens al meermaals bevestigd. Er moet een zekere transparantie zijn zodat men publiekelijk dit proces kan bekritiseren en bediscussiëren.
Over het algemeen zou ik stellen dat de manier waarop de onderhandelingen georganiseerd werden, fout was. Men had nooit akkoord mogen gaan met de geheimhoudingsverklaring die de regering van de V.S. in het begin van de onderhandelingen heeft doorgedrukt. Wanneer een dergelijke procedure wordt gevolgd, is geheimhouding het onvermijdbaar resultaat.
“We zitten dus in een situatie waarin het academisch onderzoek dat tot nu toe verricht is, inclusief de beoordeling van de ETGB, de uitspraken van de Commissie tegenspreekt.”
Karel De Gucht, Europees Commissaris voor Handel, heeft de tegenstanders van ACTA er van beschuldigd dat ze met foutieve argumenten voor de dag komen. Zowel over de inhoud als over de manier waarop ACTA tot stand is gekomen, waarbij hij ze zowel onkunde als kwade wil verwijt.
Als je kijkt naar de problematiek rond de grondrechten van de Europese burgers, zie je dat de Commissie lang geleden zich er toe verbonden heeft om telkens te onderzoeken wat de impact van akkoorden op deze grondrechten zou kunnen zijn. Dit is echter niet gebeurd met betrekking tot ACTA. De Commissie beweert dat die controle niet noodzakelijk is omdat er, volgens hen, geen impact zal zijn. Dat is voor ons niet goed genoeg.
Wat zou de mogelijke impact kunnen zijn van ACTA? Tegenstanders wijzen op negatieve gevolgen voor onder andere opensourcesoftware (o.a. Linux-gebaseerde software, nvdr.) en generieke medicijnen, wat door de Commissie dan weer wordt tegengesproken.
Er zijn zeker vragen met betrekking tot reverse engineering (het onderzoeken van een product om de interne werking te achterhalen om een concurrerend product te ontwerpen, nvdr.) en of ACTA de vrijheid van ontwikkelaars zou beperken om deze methode te gebruiken. In november 2010 heeft het Europees Parlement al een resolutie aangenomen met betrekking tot ACTA. De Groenen en de Liberalen zijn toen met een resolutie naar het Parlement getrokken over dezelfde tekst, die vroeg om bepaalde zaken uit te klaren, bijvoorbeeld de gevolgen voor reverse engineering, bepaalde grondrechten van de Europese burger, de manier waarop ACTA de productie van generische medicijnen zou beïnvloeden en de gevolgen van het akkoord voor de bescherming van persoonlijke data. Spijtig genoeg heeft deze resolutie het niet gehaald, maar al deze aandachtspunten zijn al aangehaald door de Europese Toezichthouder voor Gegevensbescherming (ETGB).
We hebben ook studies laten maken over de mogelijke impact op toegang tot medicijnen en grondrechten door experts, die uitwijzen dat ACTA hier wel degelijk een negatieve impact op zal hebben. De Europese Commissie heeft deze resultaten niet weerlegd met eigen studies. Onze bewijsvoering wordt gewoon van tafel geveegd. Er zijn beloftes gemaakt over een duidelijke beoordeling van deze bewijzen, maar die is er niet gekomen.
Aan de andere kant is er de verantwoordelijke commissie, de Internationale Handelscommissie, die ook een studie heeft laten opmaken, door de Universiteit van Maastricht. Ook deze studie kwam tot de conclusie dat ACTA een negatieve weerslag zal hebben op deze domeinen. We zitten dus in een situatie waarin het academisch onderzoek dat tot nu toe verricht is, inclusief de beoordeling van de ETGB, de uitspraken van de Commissie tegenspreekt. In tegenstelling tot wat de Commissie dus laat uitschijnen, is er wel degelijk een probleem.
We mogen dus stellen dat het debat over ACTA nog lang niet afgelopen is?
Het Parlement zal nu het debat aangaan over ACTA en het al dan niet goedkeuren ervan. Momenteel is de verantwoordelijke commissie een rapport aan het opstellen voor de plenaire vergadering, samen met vier andere commissies die gevraagd zijn om een mening over ACTA te formuleren. Een van deze commissies is bijvoorbeeld de Commissie Burgerlijke vrijheden, die een beoordeling van de gevolgen voor de grondrechten van de Europese burgers moet verzorgen.
U bent de adviseur van de Parlementaire groep van de Groenen-EVA wat deze materie betreft. Hoe staan jullie tegenover ACTA en welke acties worden er vanuit jullie groep voorbereid?
We hebben ons misschien als parlementaire fractie niet erg uitgesproken opgesteld tegenover ACTA, maar we volgen het dossier al een tijdje en trachten er uiteraard ook op te wegen. Het parlement heeft bijvoorbeeld al een resolutie gestemd over ACTA in maart 2010. Op dat moment zijn de Groene (EGP-EVA), de Liberale (ALDE), de Socialistische (S&D) en de Linkse (GUE/NGL) politieke groepen samengekomen rond een tekst die kritisch was ten overstaan van ACTA. We waren het er niet mee eens dat de tekst niet multilateraal, maar plurilateraal werd opgesteld. Wat ik hiermee wil zeggen is dat de betrokkenen zich gedroegen als een soort club, een coalition of the willing, die samenkwam om een standaard te dicteren voor de rest van de wereld. Wij vinden dat een dergelijke regeling met alle getroffen partijen moet onderhandeld worden.
We hebben toen ook onderhandeld met de Europese Volkspartij (EVP) en de Europese Conservatieven en Reformisten (ECR) die zich als pro-ACTA opstelden. Het resultaat hiervan was een resolutie van het parlement die in maart 2010 met een grote meerderheid werd goedgekeurd. We hebben toen ook vanuit het Parlement druk gezet om een grotere transparantie te verkrijgen. Het gevolg hiervan is een wijziging van minstens één versie van ACTA geweest. Naast een vraag voor meer transparantie stelde de resolutie ook dat ACTA moest gelimiteerd worden tot namaakgoederen, en dat patenten en andere auteursrechten uit het verdrag moesten worden genomen, zodat de titel en de inhoud in overeenstemming met elkaar zouden zijn.
Heeft men bij het opstellen van de huidige versie van het verdrag genoeg rekening gehouden met de kritiek die toen vanuit het Parlement werd geformuleerd?
Om even een kanttekening te maken bij de resolutie die door het Parlement in november 2010 werd goedgekeurd, zou ik durven stellen dat de groepen die tegen ACTA zijn even groot waren als ervoor, maar dat de onderhandelingen op een andere manier plaatshadden. Er werd namelijk onderhandeld met alle partijen samen, maar de EVP verliet de onderhandelingen de avond voor de stemming. Uiteindelijk is er in een relatieve chaos gestemd, wat er toe heeft geleid dat de tekst van de EVP en de ECR werd goedgekeurd. Dit gebeurde echter slechts met een kleine marge (331 tegen 294 met 11 onthoudingen, nvdr.). De Europese Commissie heeft deze zwakke politieke steun echter geïnterpreteerd alsof er een grote consensus bestond over ACTA, wat niet het geval was.
Kader Arif (S&D) is onlangs opgestapt als rapporteur uit protest tegen de manier waarop ACTA onderhandeld en ondertekend is door de Commissie. Heeft hij de juiste beslissing genomen?
Kader Arif, als verantwoordelijk politicus voor het ACTA-dossier namens het EP, is volgens mij onder enorme druk gezet de laatste maanden. De Europese Commissie wil immers absoluut dat dit akkoord erdoor komt. Het is vreemd dat de Europese Commissie de dag na de novemberresolutie met de verdere procedure startte, welke toch maar een klein politiek draagvlak had. Als de Commissie politiek gevoeliger was geweest, zouden ze deze kleine meerderheid niet als brede politieke steun voor hun methode hebben geïnterpreteerd. Het publiek protest dat we nu zien kan geïnterpreteerd worden als een uitloper van deze beslissing. De Commissie neemt in mijn ogen haar taak niet serieus. Ze zijn immers verantwoordelijk voor het opvolgen van de verdragen, en moeten hierbij verifiëren dat hun acties de grondrechten van de Europese burgers respecteren, dat er een duidelijke beoordeling is van de gevolgen van hun acties. Momenteel proberen ze het debat te winnen door eindeloos te herhalen dat er niets aan de hand is.
“Je zou kunnen zeggen dat het hier gaat over een lakmoesproef voor democratie in Europa.”
Als de stemming vandaag zou plaatsvinden, zou het Parlement dan groen licht geven aan ACTA?
Ik denk dat er momenteel geen meerderheid is voor een goedkeuring. Mocht er vandaag gestemd worden, zou het Parlement zijn goedkeuring volgens mij niet verlenen, of zou er een meerderheid zijn om het Hof van Justitie van de Europese Unie om een uitspraak te vragen over de compatibiliteit van ACTA met de huidige verdragen.
Hoe gaat het nu verder?
Het politieke proces ligt uiteraard niet vast, het is een interactief parcours. Zo is er bijvoorbeeld de Avaaz-petitie (Avaaz.org is een wereldwijde ngo die zich inzet voor activisme rond o.a. mensenrechten, klimaatverandering en armoede, nvdr.): die zou in de volgende weken twee miljoen handtekeningen kunnen bereiken. Zoiets kan natuurlijk niet zomaar genegeerd worden. Gezien het protest dat is uitgebroken ligt het nu allemaal ook politiek gevoeliger; de manier waarop de publieke opinie evolueert zal dan ook bepalen hoe het verder zal verlopen. We mogen ook niet vergeten dat we ons hier op onbekend territorium bevinden. De Commissie Burgerlijke Vrijheden moet nu een beoordeling maken waar geen precedent voor is. Het Parlement is het daarenboven ook niet gewoon om zoveel aandacht te krijgen, waardoor ze zich voorzichtiger zullen gedragen.
Wat is volgens u nu de beste weg die tegenstanders van ACTA kunnen volgen?
Als standaard-antwoord zou ik willen stellen dat je bij de verkiezingen je stem geeft aan de partij die het best je standpunten vertegenwoordigt. Je moet dus uiteraard verifiëren wat het standpunt van je vertegenwoordiger is, wat de partijlijn is, ten overstaande van zaken als ACTA. De kiezers van de pro-ACTA partijen zijn uiteraard over het algemeen niet zo geïnteresseerd in akkoorden zoals ACTA, je zal dus zien dat kritische burgers voornamelijk kritische parlementsleden aanschrijven, wat de balans niet zo sterk verandert. Uiteraard blijft het wel belangrijk om actief te zijn in het politieke proces als je hier bezorgd over bent. Als je niets meer wenst te doen dan op een knop te klikken, doe dat. Als je meer wenst te doen, teken een petitie, schrijf een e-mail, laat je stem horen. Zo werkt het democratische systeem.
Kunnen we dan stellen dat er ook een positieve zijde is aan dit hele proces? ACTA draagt hier ook bij aan de manier waarop het Europese middenveld zich ontwikkelt, hoe het Parlement zichzelf ziet en de interactie tussen de Europese burgers en het Parlement.
Ja. Zo zie je de enorme aantallen handtekeningen die de petities verzamelen, die het Parlement in rekening zal moeten brengen. Er zijn uiteraard ook politici die maar al te graag uit naam van een dergelijke ‘basis’ willen spreken. Aan de andere kant loopt er momenteel ook een procedure die voor het Parlement nadelig zou kunnen uitdraaien. Zo heeft een ngo een klacht ingediend bij de Ombudsman, naar aanleiding van ACTA. Deze zou bepaalde documenten hebben aangevraagd, maar de inzage werd geweigerd. Er werd hen aanvankelijk verteld dat deze niet bestonden, maar blijkt nu dat ze wel bestaan. Als deze klacht correct blijkt heeft het Parlement zijn eigen regels met de voeten getreden, wat problematisch zou zijn voor de transparantie in het Europese Parlement. Als enige democratisch verkozen Europese instelling, is het belangrijk dat ze hun geloofwaardigheid niet verliezen.
Er lijkt dus veel meer op het spel te staan dan enkel de goedkeuring of afwijzing van ACTA?
Inderdaad, dit gaat over de kern van het democratisch proces in Europa, de manier waarop we democratie hier opvatten. Je zou kunnen zeggen dat het hier gaat over een lakmoesproef voor democratie in Europa.
0 Comment