Door Maarten Colette
Men denkt met de horloge in de hand, zoals men het middageten gebruikt met het oog gericht op het beursblad; men leeft zoals iemand die voortdurend ‘ergens te laat kan komen’. Nietzsche verhaalt over de toenemende individualisering en de opkomst van de massamaatschappij. “We zijn allen geen materiaal meer voor een samenleving; dat is een waarheid waarvoor het nu tijd is!”
Op dinsdag 18 juli 1995 komt de Italiaanse wielrenner Fabio Casartelli (foto) op 24-jarige leeftijd om het leven in de vijftiende etappe van de Ronde van Frankrijk tijdens de afdeling van de Col de Portet d’Aspet. Casartelli stort zichzelf zonder valhelm naar beneden en komt met zijn hoofd tegen een muurtje terecht. Hij overlijdt enkele uren later in het ziekenhuis. Op woensdag 19 juni 1995 legt het wielerpeloton in gesloten rangen en tegen langzame snelheid de zestiende etappe af, die later wordt geneutraliseerd. Casartelli’s ploegmakkers overschrijden als eersten de finishlijn. Ze wilden de Tour vervolgens beëindigen, maar werden door Casartelli’s weduwe finaal omgepraat. De premies van die dag worden aan de nabestaanden gegeven. Op de plaats van het ongeluk wordt een gedenksteen geplaatst.
Op woensdag 12 maart 2003 overlijdt Andrei Kivilev, een profwielrenner uit Kazachstan, ten gevolge van een val tijdens de tweede etappe van de rittenkoers Parijs-Nice, in het ziekenhuis aan zijn verwondingen. Kivilev droeg geen valhelm. Zijn dood was de onmiddellijke aanleiding voor de Internationale Wielerunie om het dragen van een valhelm verplicht te maken.
Op maandag 9 mei 2011, tijdens de derde etappe van de Ronde van Italië, maakt de Belgische wielerbelofte Wouter Weylandt een ernstige val tijdens de afdaling van de Passo del Bocco. Weylandt zou met zijn pedaal achter een muurtje zijn blijven haken, waarna hij viel en twintig meter over het asfalt schoof. Na enkele vergeefse pogingen om hem te reanimeren, bevestigt de Giro-dokter dat Weylandt overleden is. Later bleek dat Weylandt overleed ten gevolge van een schedelbreuk. Zijn ploegmakkers reden een dag later in gestrekte draf de finish tegemoet, waarna ze het Giro-peloton verlieten. Het rugnummer 108 zal nooit meer deel uitmaken van het Giro-peloton.
Met de grootst mogelijke stelligheid zou ik willen beweren dat al deze ongelukken hadden kunnen worden voorkomen, ware het niet dat wielerwedstrijdorganisatoren, managers en sponsors niet geïnteresseerd zijn in het welvaren van deze moderne gladiatoren – gladiatoren want het voorwerp van volksvermaak – maar enkel en alleen in de eindeloze accumulatie van winsten. Dat is de exponent van de verabsolutering van het consumptief kapitalisme, dat geen aandacht heeft voor het individuele welbevinden maar lijdt aan dezelfde verziekte groeidwang als die waaraan de samenleving – het ware overigens beter geweest om deze term te herdefiniëren, bijvoorbeeld naar naastelkaarleving – in haar geheel lijdt. Sporters en hun entourage zijn allen in hetzelfde bedje ziek. Hoewel het bij haar entourage vanzelfsprekend een manifeste onwil betreft om in te zien dat sportbeoefening van vrijetijdsbesteding is doorgeschoten naar een gebeuren waarin collectief georganiseerde waanzin haar meest wansmakelijke hedendaagse uitdrukking vindt, ligt dat bij sportmensen zelf enigszins anders. Onmachtig om ooit iets anders te ondernemen dan zich bij het circus te voegen, moeten zij wel meefietsen in het economisch bedrijf waarin niemand nog om prestaties maalt wanneer die niet uit te drukken vallen in aantal gemaakte doelpunten, afgelegde kilometers, behaalde snelheid of verbruikte calorieën.
Onmachtig om ooit iets anders te ondernemen dan zich bij het circus te voegen moeten zij wel meefietsen in het economisch bedrijf waarin niemand nog om prestaties maalt.
En of dat zo erg is? Aan het eeuwig doormalende maatschappijcircus te zien in elk geval niet. Nergens is onbegrensd optimisme meer op zijn plaats dan in onze huidige consumptieve maatschappij. Want aan de keerzijde van een wereld die geregeerd wordt door ‘wespen’, ‘gesneden brood’ en ‘kevers’ heerst Koning Koers. En Koning Koers is tot een verkleinde kopie van de totale samenleving verworden. Wie niet wil of kan deelnemen aan de uitdijende structuur van rationeel georganiseerde euforie, moet zijn toevlucht maar zoeken tot heilzame middelen als daar zijn medicijnen, psychotrope stoffen en alcohol. Deze mensen zijn de maatschappij tot last. Middelengebruik stelt hen in staat om opnieuw mee te fietsen in de rittenkoers van het leven. Dat is de schaduwzijde van een cultuur waarin niemand zichzelf nog ongelukkig vermag.
Veel mensen blijken niettemin een verlies aan levenlust of een zwaar terneergeslagen stemming met zich mee te dragen. In 2008 pleegden in België 1027 mensen zelfmoord, ofwel drie mensenlevens per dag. Een veelvoud aan zelfmoordpogingen is de intrieste tendens die daarmee gepaard gaat. We leven in wat een gehaaste maatschappij heet te zijn. Resultaten dienen te worden verzekerd. En anoniem, want elk van ons is vervangbaar. Hierdoor neemt de agressie toe. De opkomst van extreem- en gematigd rechtste partijen zoals Vlaams Belang en N-VA is daaraan niet vreemd. Onverdraagzaamheid wordt sociaal aanvaard. Nergens vindt men nog de bereidheid om tot een consensus te komen. De democratie functioneert niet meer.
Uit dit alles kan niet anders dan worden geconcludeerd dat het onbegrensde streven naar geluk precies ongelukkig maakt. Het vermoeden dat het grote aantal ongelukkige mensen het resultaat is van een samenleving waarin ongebreideld vooruitgangsoptimisme en groeidwang centraal staan, is geen gewaagde hypothese. Iemands waarde wordt immers niet langer afgemeten aan zijn intrinsieke kwaliteiten en aan de duizend en een mogelijkheden die zij of hij benut om van dit leven in termen van immanente reflectie een goed leven te maken, maar integendeel aan de mate waarin iemand dingen met een onmiddellijke impact genereert, en die in winstcijfers kunnen worden uitgedrukt. Daarin ligt het echte drama van deze maatschappij verscholen. De beloftevolle vlucht vooruit blijkt een blinde sprong in het diepe water te zijn.
Het wielerpeloton en haar entourage is de weg lang geleden kwijt geraakt.
0 Comment