Als kind wilde Ernst Haas (1921-1986) schilder of ontdekkingsreiziger worden; Haas zag de fotograaf als een soort overhaast schilder, overweldigd door constant veranderende indrukken. Om de wereld vast te leggen reisde Haas de aarde rond met zijn fototoestel, maar inspiratie putte hij uit de schilderkunst. Hij was een van de meest innoverende en polyvalente fotografen van zijn tijd. Meer dan al was hij pionier in de kleurenfotografie en exploreerde hij de limieten hiervan, al blonk hij evengoed uit in zwart-wit. Naast Henri Cartier-Bresson en Robert Capa was Ernst Haas een van de groten bij Magnum. Een fotograaf buiten kijf.
Kleur brengen in zwart-witfotografie?
Zesentwintig was hij, toen hij faam verwierf met een fotografisch essay over thuiskomende oorlogsgevangenen in Wenen, zijn geboortestad. In dit werk toonde Haas reeds een bijzondere gevoeligheid om zijn onderwerp te benaderen. Op een haast oprechte manier fotografeerde hij alle ervaringen en emoties die rond de thuiskomst van de mannen hingen. Toen Robert Capa, gevierd oorlogsfotograaf, dit werk zag, nodigde Capa Haas uit bij Magnum – een fotografencoöperatieve. Ernst Haas zou er tot zijn dood voor blijven fotograferen, als freelance fotojournalist. Haas werkte voornamelijk met Rolleiflex en Leica – degelijkmateriaal, neemt u dat van mij aan.
Ernst Haas begon te experimenteren met kleurenfotografie tussen 1949 en 1952. Hij werd samen met een handvol anderen de voortrekker van de kleurenfotografie. Hij vestigde zich in New York en in zijn eerste gepubliceerde kleurenessay fotografeerde Haas een ode aan deze stad, The Magic of the City getiteld. Zwart-witfotografie werd en wordt door vele fotografen als meer indringend en intens gezien dan kleurenfotografie, omdat er meer aandacht wordt besteed aan het onderwerp zelf. Ernst Haas zag zwart-wit en kleurenfotografie als verschillende middelen om verscheidene zaken uit te drukken. Van theorieën over kleurenfotografie moest Haas niets hebben, ze waren volgens hem te veel tijdsgebonden. Ernst Haas raadde zijn studenten aan om theorie te gebruiken, om het nadien te vergeten.
Albert Einstein, Princeton, NJ, 1951
Haas zei dat zwart-witfotografie voor hem gelijk stond aan de naoorlogse jaren, sterker zelfs, de grijze jaren. Met kleurenfotografie wilde hij een nieuw begin vieren. “The world wanted to be rediscovered”, tal van magazines zagen het licht en de wedergeboren fotograaf maakte van de wereld zijn canvas. Haas deed niet alleen aan fotojournalistiek in kleur, hij verhief kleurenfotografie tot een ware kunstvorm. “I still respect both forms … But having the possibility to express a world in color through color, I was searching for a composition in which color became much more than just a colored black and white picture.”
Ernst Haas draaide weg van de klassieke fotojournalistiek, al beheerste hij de stiel goed. Met de jaren werd zijn werk abstracter, al had Haas’ vroege werk ook al enkele abstracte trekjes. Ernst Haas verkende het metaforisch potentieel van kleurenbeelden. In een essay zegt fotografe Inge Bondi: “He was interested in the superreality of dreams. To achieve this he gave commonplace objects and silhouettes new meaning. A reflection brought home the hidden depths underlying a conventional urban storefront; torn posters peeling off buildings shaped themselves into an art gallery.” Haas zag de hem omringende wereld zoals híj die wilde zien. Ook gebruikte Haas kleurenfotografie om bewegingen vast te leggen, meer dan punctuele momenten. In muziek, zo redeneerde hij, herinner je je een melodie en niet één noot, in fotografie moest dit niet per se anders zijn. In zijn beroemd geworden reeks over stierengevechten werden de matadores en stieren tot leven gebracht.
De wereld volgens Haas
Haas excelleerde in verschillende genres; zijn portretreeksen van Marylin Monroe of Einstein zitten in het collectieve geheugen gebrand. Overigens, het lijstje van ‘groten’ die voor zijn lens stonden is behoorlijk lang. Haas bracht in The Creation (1971) – tevens het meest verkochte kleurenfotoboek van zijn tijd – de schepping van de aarde tot leven, Genesis. Flora en fauna wist hij op verbluffende wijze vast te leggen. Zijn oog legde landschappen bloot en Haas deed zelfs aan luchtfotografie. Elk genre dat hij benaderde, deed hij op pakkende wijze.
Beter bekend bij het brede publiek is In America (1975), waar hij de States voor het tweehonderdjarig bestaan van zijn adoptieland in al haar mogelijke facetten vastlegde. De beelden in dit boek zijn iconisch en bouwden een deeltje van onze hedendaagse visie van de Verenigde Staten van 40 jaar geleden. Het Amerika van grote wagens en reclameborden, maar ook van de Native Americans. Bij momenten was Haas’ werk impressionistisch. Hij wist het Mahayana Boeddhisme in Himalaya Pilgrimage (1978) op een intuïtieve manier in beeld te brengen. Haas was overal op zoek naar heilige plaatsen en rituelen. Schrijnen in India, dansen op Bali; het sacrale boeide hem, zeker in zijn latere werk.
Cowboys met ruitjeshemden
Het mag dan ook niet verbazen dat deze pionier in 1962 geëerd werd in het MoMa; Haas was de eerste om een retrospectieve te krijgen – in de kleurenfotografie welteverstaan. In 1958 al stond Haas op het lijstje van tien grootste fotografen voor Popular Photography Magazine, verkozen door een jury van 253 eminenten uit de kunstwereld en de journalistiek. Jaarlijks kreeg Haas prijzen en erkenningen allerhande, de prestigieuze Hasselblad-award kreeg hij in 1986.
Bali, 1956
Ernst Haas zat overigens niet stil. Buiten zijn opdrachten en reizen was Haas regisseur, directeur van de American Society of Magazine Photographers, actief binnen Magnum, adviseur voor Geo en Stern. Al was Haas freelance fotograaf, hij schoot ook reclamecampagnes voor Volkwagen, Chrysler en misschien beter bekend: de Marlboroseries van de jaren ’70. Het Marlboro van het warme, zanderige zuiden met mannen in ruitjeshemden en jeans werd door Ernst Haas gecreëerd.
Als een huwelijk tussen mens en machine vormde fotografie voor Haas de brug tussen kunst en wetenschap. Ernst Haas had een poëtische, zachte manier om zijn onderwerpen te benaderen; hij had een bijzonder gevoel om bepaalde zaken in beeld te brengen. Een soort van verstopte eenvoud siert de meeste van zijn werken. Een fotograaf zeker het herinneren waard.
0 Comment