Door Jef Willems
Wij, burgers van België in het begin van de 21e eeuw, zijn misschien wel onderdeel van een keerpunt in de geschiedenis. Hoewel er doorheen het verleden al enige pogingen waren om het Europese continent te verenigen, waarvan de opmerkelijkste de veroveringstochten van Napoleon Bonaparte en Adolf Hitler waren, waren dit gewelddadige campagnes, waarbij volkeren zich niet uit vrije wil aansloten bij een groter geheel, maar omdat dit hen opgelegd werd. Maar nu, nu zitten we misschien met de mogelijkheid om Europa vreedzaam te unificeren. Hoewel het project misschien niet gaat op de manier waarop het dit het best zou doen.
Het officiële lied van de Europese Unie is Ode an die Freude, een 19e-eeuws gedicht geschreven door de Duitse romanticus en toneelschrijver Friedrich Schiller, en op muziek gezet door de bekende componist Ludwig van Beethoven. Het lied benadrukt het algemeen gevoel van samenhorigheid tussen alle mensen op aarde, ongeacht hun afkomst, verleden, geaardheid of denkwijze; dit wordt het sterkst uitgedrukt in de bekendste zin Alle menschen werden Brüder. De emoties in dit lied worden helaas niet volledig gereflecteerd in de mening van de gemiddelde Europeaan.
Volgens de Eurobarometer zijn de meeste EU-burgers het er mee eens dat ze er meer voordeel dan nadeel bij hebben om in de Europese Unie te blijven. Desondanks is gemakkelijk tweederde het er mee eens dat zowel zijzelf als lokale regeringen onvoldoende te zeggen hebben in de Europese politiek. Opmerkelijk hierbij is dat de gemiddelde Europeaan veel positiever is over zijn lokale evenals zijn nationale regering: het is dus duidelijk een Europees probleem. Er heerst ook een algemeen gevoel van wantrouwen ten opzichte van de EU, groter dan ten opzichte van de Verenigde Naties, bijvoorbeeld.
Waarom al dit negativisme omtrent een unie die toch voornamelijk dient om mensen op vredevolle wijze bijeen te brengen? Een mogelijke kritiek komt vanuit nationalistische, vaak rechtse hoek, wiens aanhangers het gevoel krijgen dat de soevereiniteit van hun land in gevaar komt. Maar een opmerkelijke, en eigenlijk nog verbazender tegenstand komt vanuit linkse hoek. Socialistische bewegingen waren vaak zeer gericht op internationalisme en vereniging van het werkende volk, waarom zijn ze nu in sommige gevallen zo zwaar gekant tégen deze vereniging?
Het antwoord is misschien te vinden in het tekort aan democratie binnen de Unie. Hoewel regeringen verkozen worden, zijn hun inwoners er minder mee akkoord dat leden van deze regeringen bijeenzitten samen met leden van andere regeringen en zo bindende akkoorden sluiten voor de ganse bevolking. Meer macht toewijzen aan het Europees Parlement kan hier een oplossing voor zijn, of meer transparantie en het betrekken van het volk.
Of het kan ook gewoon zo zijn dat de Europese Unie drastisch een public relations makeover nodig heeft. De perceptie van de Unie is en blijft eerder negatief, maar als men gevraagd wordt of de EU meer of minder bevoegdheden zou moeten hebben, is de meerderheid voorstander om de Europese Unie meer te laten controleren.
In beide gevallen zou er misschien heil gevonden kunnen worden in het voeden van een pan-Europese beweging. In de 19e eeuw zijn Duitsland en Italië geünificeerd, enerzijds door de acties van de toenmalige politieke elite, maar anderzijds ook door een kunststroming die ontstaan is en het gevoel van ‘Duits-‘ of ‘Italiaans-zijn’ aanwakkerde in de gemiddelde mens. De overgang van feodale staat naar natiestaat is voor een groot stuk vanuit het gewone volk gebeurd, en als supranationale entiteiten de toekomst zouden zijn, moeten wij dit zien te herhalen.
Het enige probleem is dat het ‘Europees-zijn’ niet vast gedefinieerd staat. In tegenstelling tot de Duitsers en Italianen is er geen gemeenschappelijke taal, en over een gemeenschappelijk verenigde geschiedenis valt ook niet te spreken. Maar als men goed oplet kan men zien dat een Europese cultuur zich als het ware aan het vormen is. Vaak is het in kleine, zelfs ronduit belachelijke dingen. Bepaalde muziekstijlen, vooral binnen de elektronische muziek, worden wereldwijd aanzien als ‘Europees’. Nieuwe filosofieën en sociologische verschijnselen worden veel vaker op Europees niveau geobserveerd, en Europa heeft een meer en meer op één lijn getrokken beeld in het buitenland.
Het volk van Europa moet hiervan gebruik zien te maken om de dingen door te voeren die zij het meeste willen. Dit pan- Europeanisme, dat nog maar juist in zijn kinderschoenen staat, moet gevoed worden zodat het bewustzijn van de burgers groeit. Met de unificatie van Duitsland en Italië kwam ook een eerste overgang naar constitutionele monarchie. Op dezelfde wijze moeten wij ervoor zien te zorgen dat, als het inderdaad Europa haar lot is om verenigd te zijn, dit verenigd Europa het volk dient en in ere houdt, en dat onze democratische tradities niet enkel gerespecteerd worden, maar zelfs zoveel mogelijk uitgebreid worden naarmate het haalbaar is. Uiteindelijk mogen wij nooit opgeven in dit ideaal van vrijheid voor alle volkeren, want het is hierin dat een degelijke toekomst zonder onderdrukking, zonder uitbuiting, zowel in het binnen- als het buitenland ligt. En zo moeten wij Europa zien te stichten en hervormen als een land dat de welvaart van alle mensen ter wereld respecteert en bevordert. Avanti Europa!
0 Comment